Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 
 
bu yerda,     W
l
 – oquvchanlik chegarasidagi namlik miqdori, %; 
W
p
– juvalash chegarasidagi namlik miqdori, %. 
 

---

189 
 
 
          Plastiklik  soni  qancha  ko’p  bo’lsa,  uning  plastikligi  ham  shuncha  ko’p 
bo’ladi. Gruntning plastiklik chegaralari va plastiklik soni, ularning granulometrik 
va  mineralogik  tarkibiga  va  donalarining  shakliga  va  gilli  minerallarning,  ayniqsa 
montmorillonit  mineralining  miqdoriga  bog’liqdir.  P.  F.  Melonamov  ma’lumoti 
bo’yicha  o’lchami  0,001  mm  dan  kichik  donalari  ko’p  bo’lgan  gruntlarning 
plastikligi  yuqori  bo’lib,  plastik  sonining  qiymati  uning  granulometrik  tarkibini 
ko’rsatuvchi  xususiyat  ekanligidan  dalolat  beradi.  Shu  sababli  gruntlar  plastiklik 
soniga qarab turlarga ajratiladi, ya’ni tasniflanadi. 
        Grunt  plastiklik  soni  qanchalik  katta  bo’lsa,  ulardagi  mayda  zarrachalar 
miqdori  shunchalik  ko’p  bo’ladi  (yoki  aksincha).  Gruntning  plastikligiga  qarab 
undagi  gil  zarrachalarining  miqdori  hamda  fizik-mexanik  xossalarining 
o’zgarishiga namlikning ta’siri haqida fikr yuritish mumkin. 
        Plastiklik  soni  qanchalik  kichik  bo’lsa,  gruntlarni  yo’l  qurilishida  ishlatish 
shunchalik  qulaydir.  Gilli  gruntlar  plastiklik  soniga  qarab  (J
p
)  quyidagi  turlarga 
bo’linadi. 
20-jadval 
Gruntning nomi 
Plastiklik soni  
Supes  
1-7 
Suglinok 
7-17 
Glina 
>17 
 
 
Gruntning  tabiiy  namligi  va  chegaralaridagi  namliklari  orqali  grunt  nisbiy 
namligini aniqlash mumkin. 
Nisbiy namlik 
deb, tabiiy namlikning oquvchanlik chegarasidagi namlikka nisbati 
tushuniladi.  Gruntning  nisbiy  namligini  konsistensiya  ko’rsatkichi  orqali  ham 
ifodalash  mumkin.  Konsistensiya  ko’rsatkichi  (B)  gruntning  tabiiy  holatda  kuch 
ta’siridagi  mustahkamligini  tavsiflovchi  kattalikdir.  U  quyidagi  ifoda  orqali 
topiladi: 

---

190 
 
 
B =
 
buyerda:  W
p 
–gruntning juvalash chegarasidagi namligi, %; 
 
J
p
 –plastiklik soni, W
f
-W
p 
ayirmasi orqali topiladi; 
 
W
f
 –oquvchanlik chegarsidagi namlik, %. 
Gruntlar konsistensiya ko’rsatkichi orqali quyidagi turlarga ajratiladi: 
Supeslar 
(plastiklik soni  1-7 ) 
Qattiq  
 
 
 
 B < 0 
   Plastik  
0 ≤ B ≤ 0 
Oquvchan  
B > 1