Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 
Gilli  gruntlardagi  tutashuvchanlik. 
Tutashuvchanlik  har  xil  holatdagi 
gilli  gruntlarga  xos  xususiyatdir.  Gilli  gruntlar  namlik  o’zgarishi  bilan  qattiq 
holatdan  oquvchan  holatga  yoki  oquvchan  qattiq  holatga  o’tishi  mumkin.  Shu 
sababli  tutashuvchanlik  gruntlardagi  zarrachalarning  o’zaro  tortishishidan  farqli 
o’laroq, qaytariluvchan xususiyatiga egadir. Gilli gruntlarda kuch ta’sirida ularning 
zichlanishi  oshishi  bilan  tutashuvchanlik  ham  oshib  boradi.  Buni  zarrachalar 
atrofidagi suv-kolloid qobiqlarining qovushqoqligi ortishi  va mineral donalarining 
o’zaro  tutashish  sonining  ko’payishi  bilan  tushuntirish  mumkin.  Shu  sabali  gilli 
gruntlarda tutashuvchanlik yuqori bo’lib, toza qumlarda bo’lmaydi. 
 
Qattiq holatdagi gilli gruntlarning tutashuvchanligi, unga ta’sir etayotgan 
kuchning  qiymati  ortishi  bilan  uning  mustahkamligi  buzilishi  evaziga  kamayadi. 
Bundan  tashqari,  tutashuvchanlik  gruntlarda  tabiiy  sement  ta’sirida  ham  paydo 
bo’ladi (ayniqsa, suvda erimaydigan tuzlar ta’sirida).  

---

200