Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

Flyuvioglyatsial  (suv  -  muz)  yotqiziqlari: 
Muzlikning  erishi  natijasida 
hosil  bo’lgan  suv  oqimi  to’planib  yotgan  oxirgi  morenalarni  ham  yuvib  oqizib 
ketadi  va  biron  joyga  olib  borib  yotqizadi.  Bunday  yotqiziqlar  flyuvioglyatsial 
(suvli  -  muzlik)  yotqiziqlar  deb  ataladi.  Shunday  qilib,flyuvioglyatsial  yotqiziqlar 
muzning  yerishi  natijasida  hosil  bo’lgan  daryo,  irmoq  va  suv  oqimi  olib  kelib 
yotqizgan  yotqiziqlardir.  Ko’pincha  bu  yotqiziqlar  shag'al  va  mayda  shag'al, 
qumlar va suglinokdan iborat bo’ladi.  
Bu  yotqiziqlarni  bizni  o’lkamizda  ham  tog'li  hududlarning  yuqori 
nuqtalarida ham uchratish mumkin. Masalan, qizil tog', qumbek tizma tog'larining 
2600-3000m  balandligida  bu  yotqiziqlar  uchraydi(Shermatov,  1971y.).  ko’pincha 
bu  yotqiziqlar  qum,  supes',  suglinok  va  glinalardan  iborat  bo’lib,  ular  tarkibidagi 
donalarning bir xilligi bilan marena yotqiziqlaridan farqlanadilar. Ularning taribida 
tog'  jinslarining  yirik  bo’laklari  uchramaydi.  Flyuvioglyatsial  yotqiziqlarda  qum 
kam  siqiluvchan  bo’ladi,  lekin  g'ovakligi  katta  bo’lganligi  sababli,  ular  tebranish 
ta’sirida  yengil  zichlanadi,  natijada  inshoot  cho’kadi.  Shu  sababli  bunday 
gruntlarda  inshootni  qurishda  ustunli  poydevorlardan  foydalaniladi.  Chunki 

---

131 
 
 
ustunni  qoqish  davomida  grunt  zichlanib,  uning  kuch  ko’tara  olish  qobiliyati 
oshadi. 
Flyuvioglyatsial  yotqiziqlarning  hosil  bo’lishini,  tarkibini,  tuzilishini 
o’rganib  ularni  hozirgi  va  qadimgi  yotqiziqlarga  ajratadilar.  Bu  ikki  turdagi 
yotqiziqlar  tarkibi.  Tuzilishi  jihatdan  turlichadir.  Chunki  qadimgi  flyuvioglyatsial' 
yotqiziqlar nurash jarayoniga uchragan bo’lib, ularning tarkibida o’zgarishlar sodir 
bo’lgan,  ya’ni  ular  tarkibidagi  silikatlar  alyuminosilikatlar  yemirilgan.  Hozirgi 
yotqiziqlar  tarkibida  yengil  minerallarning  miqdori  ko’p.  Flyuvioglyatsial' 
yotqiziqlarida  quruqchilik  vaqtida  chang  hosil  bo’lib  yog'ingarchilik  vaqtida 
namlanganda ular tez cho’kadi.