‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Tasawur — ilgari idrok etilgan, ammo, ayni vaqtda, bevosita
idrok etilmayotgan predmet va hodisalarning inson miyasidagi
qayta ishlanib, tiklangan hissiy obrazdir. 
Tasaw urning o'ziga xos 
xususiyati shundaki, u borliqdagi predm et va hodisalar bilan, 
ayni vaqtda, bevosita bog‘lanishda bo‘lmagan holda ularning ilgarigi 
paydo bo‘lgan obrazlari asosida qayta tiklanishidir. Ammo inson 
o ‘z tasaw urida, shu bilan birga, oldin idrok etilgan predm et yoki 
hodisaga, ularga o'xshash yangi predm et va hodisalarning hissiy 
obrazlarini ham hosil qilishi mumkin.
Hissiy bilishning tasaw u r shaklida predm et va hodisalarning 
ikkinchi darajali, muhim bo‘lmagan xususiyatlari tashlab yuborilib, 
faqat ayrim m uhim xususiyatlarigina in ’ikos etgan b o ‘ladi. Shu 
tufayli, tasaw ur predm et va hodisalarni um um lashtirgan, mav- 
humlashtirgan darajada aniq hissiy shaklida in ’ikos ettiradi. Bu 
jihatdan tasaw urda, hech shubhasiz,tafakkurning b a’zi elementlari 
paydo b o ‘ladi. Lekin, u hali hissiy bilish chegarasidan chiqib 
ketmagan bo ‘ladi.
Umum an olganda, insonning hissiy bilishi, m a’lum darajada, 
cheklangan, bir tom onlam a, to ‘liq b o ‘lmagan bilishdir. Inson 
borliqdagi predm et va hodisalarning ichki tom onlarini, ularning 
o ‘zgarish va rivojlanish qonunlarini, bir so‘z bilan aytganda, 
ularning mohiyatini faqat 
m antiqiy bilish
orqaligina bila oladi.
M antiqiy bilish — predmet va hodisalarning m ohiyatini
bilishdir. Insonning borliqni aqliy bilishi — bu uning tafakkuri
orqali borliqdagi predmet va hodisalarni fikr shakllarida bilishdir.
Aqliy bilish — borliqdagi predmet va hodisalarning inson miyasidagi
u m u m lashgan , m avh u m lashgan va k o n k r etla sh g a n fikriy
ifodalanishidir.
259

---

M antiqiy bilishda inson tafakkuri borliqdagi predm et va 
hodisalarning ichki bog‘lanishlari va aloqadorliklarini, ularning 
harakat, o'zgarish va rivojlanish qonunlarining m a ’lum fikr 
shakllari —