‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

g ‘oyibona bilish
haqida ham turli fikrlar mavjud. 
G ‘oyibona bilish inson bilishining shunday turiki, bunda kishi 
uzoq masofadan turib sodir bo ‘lgan yoki b o ‘ladigan hodisa va
17 Falsafa
257

---

voqeani bilish, his qilish, bu hodisa va voqeaning qanday sodir 
bo‘lishi unga ayon bo‘ladi. Kishilar biron ishni qilmoqchi bo‘lsalar, 
bu ishning natijasi haqida oldindan „shunday bo‘lishi kerak, bunga 
men q at’iy ishonam an“ , „shunday b o ‘ladi, deb o ‘ylaym an“ yoki 
„oldindan yuragim sezgandi“ , „oyog'im tortm agandi“ , „negadir 
ko‘nglim g‘ash“ degan fikr-m ulohazalarni aytishadi.
G ‘oyibona bilishning hozircha mexanizmi fanga m a’lum emas. 
Shu sababli, ko'pincha, g‘oyibona bilishni kishilar ilohiylashtirib, 
bunday bilish faqat aziz-avliyolarga, alohida, g‘ayritabiiy xususi- 
yatlarga ega kishilarga xos, deb qarab kelishmoqda.
Inson bilishini ijtimoiy hodisalar bilan bog‘lanishiga ko‘ra: 
mifologik, diniy, fa lsa fiy, b a d iiy-estetik
bilishlarga ajratish ham 
mumkin, ular bilish sohalarining turli tom onlarini tashkil qiladi.
3 -§ . Bilishning asosiy bosqichlari: hissiy va mantiqiy bilish
Inson bilishi hissiy bilishdan — aqliy bilishga, jonli m usho- 
hadalardan — abstrakt tafakkurga tom on va, aksincha, yo'nalish- 
lardan iborat dialektik jarayon hisoblanadi. Bundagi hissiy va aqliy 
bilish bir-birlari bilan chambarchas bog'liq ikki: ,,quyi“ va ,,yuqori“ 
bosqichlaridir.
H issiy bilish —
inson bilishining dastlabki birinchi bosqichi 
b o ‘lib, inson bilish jaray o n i ayni shu bilishdan boshlanadi. 
Natijada, miyada predm et va hodisalarning belgilari, signallari va 
hissiy obrazlari hosil b o ‘ladi.
Hissiy bilish bosqichi: 
sezgi, idrok va tasavvur
kabi shakllarda 
sodir b o ‘ladi.