‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Narsa va hodisalarga xos maxsus tomonlar, xususiyatlar birligi
,,xususiylik“ kategoriyasida ifodalanadi. 
,,Xususiylik“ kategoriyasi 
narsa va hodisalardagi alohidalik va um um iylik kabi to m o n lar 
o ‘rtasidagi alohidalikka nisbatan um um iy, um um iylikka nisbatan 
alohida bo'lgan tom onlar, belgilar, xususiyatlar va aloqadorliklarni 
ifodalaydi.
Bir butun borliqdagi hamma narsa va hodisalarga xos bo‘lgan
tomonlar, belgi va xususiyatlar eng umumiylikdir. 
Eng um um iylik 
hajm jih atd an boshqa kengaytirib b o ‘lm aydigan universal tu sh un - 
chad ir. M asalan: 
A x m a d —> odam —> tirik m avjudot, n ih o ya t—>
m ateriya —> borliq.
,,B orliq“ tush u n chasi bu yerda eng u m u ­
miylikdir.
Yakkalik, xususiylik va um um iylik bir-biri bilan o ‘zaro dialektik 
m unosabatda bo'ladi. Binobarin, yakkalik bilan umum iylik xususiylik 
orqali b o g ‘langan b o ‘lib, u lar o ‘zaro aloqadorlikdadir. Xususiylik 
y a k k a lik la rd a n ta sh k il to p ib , u m u m iy lik n i a lo h id a lik b ila n
bo g iayd i, um um iylik esa, yakkaliklardan ajralgan holda bo'lm aydi, 
balki yakkaliklarning u m um iy xususiyatlari, belgilari, tom o n lari, 
bog‘lanishlari shaklida har bir yakkalikning o ‘zida m avjud bo'ladi. 
D em ak, har bir konkret narsa va hodisa yakkalik, xususiylik va 
um um iylikning birligidan iboratdir.
Yakkalik, xususiylik va umum iylik dialektikasi shundan iboratki, 
m a ’lum sharoitda yakkalik xususiylikka, xususiylik um um iylikka 
va aksincha, u lar bir-biriga o ‘tishi m um kin. O byektiv o lam da har 
q anday yangilik dastlab yakkalik sifatida paydo b o ‘lib, so ‘ngra u 
o ‘sib, rivojlanib xususiylik va um um iylik xarakterini kasb etadi.
Lekin, bu n d an h ar qanday yakkalik xususiylikka, xususiylik 
esa um um iylikka o 'tav erar ekan, degan fikr yuritm aslik kerak. 
B unday b o iis h i u ch u n har bir yakkalik, xususiylik va um um iylik 
taraqqiyotning asosiy tendensiyasiga m os kelishi shart. Yakkalik, 
xususiylik va um um iyliklarning o ‘zaro b o g ‘lanishlarini dialektik 
n u q ta y i n az a rd a n tu sh u n ish obyektiv v o q elik n i t o ‘g ‘ri bilish 
u ch u n ju d a m uhim dir. C hunki, insonning borliqni bilishi ham
125

---

yakkalikdan xususiylikka va undan umumiylikka borishdan iboratdir. 
Bu um um iylikni biz narsa va hodisalarni ularda ifodalanuvchi 
yakkaliklar va xususiyliklarni bilish orqali anglab yetam iz.