‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

D ia lek tik a d a bu n d a y aloqad orlik larn in g uch turi
mavjud:
1) universal; 2) strukturaviy; 3) determ inistik alo q ad o r­
liklar. Bu jih ati bilan dialektika konkret fanlardan farq qiladi.
Dialektika o ‘rganadigan borliqning bu eng um um iy aloqador- 
liklari va bog'lanishlari falsafada m a ’lum tu shu nch alar tizim ida 
ifodalanadi. Ular falsafa tarixida dialektika kategoriyalari, deb ataladi.
5 -§ . Borliqdagi bog‘lanish va aloqadorlikni ifodalovchi falsafiy
kategoriyalar
a) Yakkalik, xususiylik va umumiylik.
Yakkalik, xususiylik va um um iylik borliqdagi narsa va hodisa- 
larning h ar biriga xos alohida, m a ’lum guruhiga xos maxsus va 
ham m asiga xos u m u m iy to m o n lari, xususiyatlari h am d a u lar 
o ‘rtasidagi bog'lanish va aloqadorlikni ifodalaydi.
Alohida narsa va hodisagagina xos bo‘lib, bu narsa va hodisani
boshqa narsa va hodisadan farq qiluvchi, takrorlanmaydigan, in­
dividual belgi va xususiyatlar birligi 
yakkalik
deyiladi. 
Yakkalik 
alohida narsa va hodisalarni ham , ulardagi alohida tom on, belgi va 
xossalarni ham aks ettiradi.
Ko‘pchilik narsa va hodisalarga (yoki ularning turlariga hamda
tomonlariga) xos bo‘lgan, o ‘zaro o ‘xshash, bir xil, takrorlanuvchi
belgi va xususiyatlar birligini aks ettiruvchi tushuncha 
umumiylik
124

---

deb ataladi. 
U m um iylik borliqdagi k o ‘pchilik narsa va hodisalarga 
(y o k i u la rn in g to m o n la rig a ) xos b o ‘lg an u m u m iy belgi va 
xususiyatlarning fikriy in ’ikosidir. U m um iylik bir sinf yoki bir 
turga kirgan narsa va hodisalarning ham m asiga oid belgi yoki 
xususiyatni ifodalaydi. C hunki, borliqda har b ir narsa va hodisa 
boshqa narsa va hodisalar bilan, albatta, b iror um um iy tom onga, 
xossaga, belgi va xususiyatga egadir.