‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Urartu podsholigi
Urartuda ilk davlatlarning tashkil topishi va kuchayishi.
M. 
av. XV-X IV asrlarda 
Sevan, Van 
va 
Urmiya 
ko ‘llari atrofi- 
da Urartu va ularga qarindosh qabilalar yashar edilar. Ular alohi- 
da-alohida qabilalar ittifoqiga birlashib yashaganlar. Bu qabilalar 
ittifoqi orasida Urartu ittifoqi kuchliroq edi.
M. av. XIII asrda Ossur qo'shinlari bir necha bor bu qabilalar 
ustiga bostirib kirib, ular bilan jang qilgan. M.av. XII asrda Ossur 
podshosi 
Tiglatpalasar 1 
Van k o ii atrofiga bostirib kirib, u yer- 
dagi 23 podsho ustidan g'alaba qozonganini qoyatoshga yozdirgan 
ekan.
M.av. X l-X asrlarda Van k o i i atrofidagi qabilalar Urartu atro- 
fida birlashib, Urartu podsholigini tashkil etadilar. Urartu davlatin­
ing hukmdori 
Aramu 
m.av. 864-845-yillarda podsholik qilgan. U 
Ossuriya podshosi 
Salamansar 
I I I
ning Urartuga bostirib kirgan 
qo'shinlariga qattiq zarba bergan.
Urartu podsholigining kuchayishi. 
M.av. 835—825-yi 
11
ar Sar- 
duri 
I 
Urartu podsholigini boshqargan. Sarduri 
I 
qo'shinlari os­
sur qo'shinlari ustidan bir necha bor g'alabaga erishgan. U o'zini 
„ 
Hamma podsholardan suvg 'a oluvchi ulug
‘ 
qudratli podsho-sha-
hanshoh ",
deb e'lon qilgan. Sarduri I qo'shinlari qo'shni qabilalar 
ustiga yurish qilib, Urartu yerlarini kengaytirgan. Sarduri 
I 
bosib 
olingan qabilalardan boj-xiroj olgan. U Van k o ii sohilida mustah- 
kam 
Tushpa 
shahrini barpo qilib. uni Urartu podsholigining poy- 
taxtiga aylantiradi.

---

Sarduri I vafot etgach taxtga uning o ’g ’li Ishpuini o’tiradi. 
Ishpuini (m.av. 8 2 5 -8 10-yillar) davrida Urartu podsholigi yanada 
kuchayadi. Van ko'li shimolidagi yerlar Urartuga qo'shib olina­
di. Ishpuini qo'shinlari Urmiya ko'lining janubi-g'arbidagi M an­
na podsholigining yerlarini bosib olib, Ossuriyaga xavf soladilar. 
Urartu qo'shinlari Mannadan katta o ’ljalar - qo’y, echki, qoramol, 
ot va k o ’p sonli asirlar bilan Urartuga qaytganlar. Ishpuini vafotidan 
so'ng Urartu taxtiga uning o 'g ’li Menua o'tiradi. Menua (m. av. 
810-786-yillar) davrida Urartu podsholigi kuchayadi. Menua shi­
molda Araks daiyosi, janubi-g'arbda Frot daryosining yuqorisidagi 
mamlakatlar ustiga zafarli yurishlar qiladi. O 'sha vaqtdagi toshga 
bitilgan yozuvlarning birida 
“Menua mingan ot — Arsibinni 22 tir-
sak - 11 metr-u 20 sm kenglikdagi jarlik ustidan sakrab o'tgan".
deyiladi. Shu tufayli podsho mingan otning nomi "Arsibin” - “Bur- 
gut'’ bo'lgan ekan. Manbalarda Menua qo’rqmas jangchi, mashhur 
shoh va uzoqni ko'ruvchi dono siyosatchi kishi boiganligi hikoya 
qilinadi. U mamlakat mudofaasi va obodonchiligiga katta e'tibor 
berib, Van ko'lidan suv oluvchi 70 km. lik '’Menua kanali”ni qaz- 
dirgan.
Menua davrida Urartu podsholigi har jihatdan gullab-yashna- 
gan davlatga aylangan.