‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Kavkazorti qabilalarining xo'jaligi. 
M.av. V -IV mingyil- 
liklarda Kura va Araks daiyolarining vodiylari va bu ikki daryoga 
kelib qo'shiladigan soy va jilg 'alar bo'yida qadimgi o'troq dehqon­
chilik va chorvador qabilalar yashar edilar. Mazkur vohada qadimgi 
o'troq dehqonlar va chorvadorlarning qishloqlari xarobalari saqla­
nib qolgan. Ozarboyjondagi Shomutepa, Gruziyadagi Shulaveri va 
Armanistondagi Texut kabi qadimgi qishloqlar arxeologlar tomoni­
dan yaxshi o'rganilgan. Ular doirasimon uylardan iborat b o iib , de- 
vorlari paxsadan ko'tarilgan. Turar joy lar yaqinida xo'jalik binolari 
ham bo'lgan. Bunday xo' jalik binolari va turar joylar Kavkazorti, 
shuningdek, Urartu qabilalariga xos, Yaqin Sharqning boshqa joy- 
larida uchramaydi. Qadimgi Sharqning boshqa joylarida esa turar 
joylar va xo'jalik binolari to'rtburchak shaklida qurilgan. Bu qa­
bilalar xo'jaligida tosh, chaqmoqtosh va suyakdan yasalgan qu­
rollar katta o'rin tutgan. M azkur davrda tosh va suyakdan yasalgan 
qurollar bilan bir qatorda, misdan yasalgan buyumlar paydo b o ia
boshlaydi. X o'jalikning asosini motiga dehqonchiligi tashkil etib. 
dehqonlar arpa, bug'doy, kunjut, tariq va boshqa har turli ekinlar 
ekib, mayda va yirik shoxli mol boqib ko'paytirganlar. 0,5-1 gektar 
joydagi qishloqda 100-300 kishi bir jam oa bo'lib yashagan.
224

---

м 
.av. Ill mingyillikda Arman to g ia ri va Kavkazortida ku- 
ra-araks davri deb atalgan ilk bronza madaniyati tarqaladi. Bu 
davrda dehqonehilik ancha rivojlanib, yerni oddiy so'qa, omochda 
haydab, hosilni mis bilan qalayni qo'shib eritib tayyorlangan jez 
o'roqlarda o'rib olganlar.
Bu davrda hunarmandchilikning kulolchilik. temirchilik, zargar- 
lik. qurolsozlik sohalari rivojlanib, har bir qishloqda hunarmand- 
ning uy-ustaxonasi bo'lgan. Ustalar bolta, xanjar. nayza, o'q-yov, 
to'qimachilik mahsulotlari va kulolchilik buyumlari ishlab chiqar- 
ganlar. M.av. Ill mingyillikda tog‘, tog'oldi va tekisliklar o'zlashti- 
rilib. Kavkazorti qabilalari o ‘z podalari bilan baland tog'lik yaylov 
hududlarga ko'tarilganlar.
Bu yerda xo’jalikning alohida shakli-yaylov chorvachiligi 
shakllanadi. Chorvador-dehqon qabilalari uchun tog' yaylov chor­
vachiligi qo'shim cha boylik, daromad keltiruvchi manba hisoblan­
gan. Shu davrdan boshlab Kavkazorti qabilalarida xususiy mulk, 
inulkiy tengsizlik va tabaqalanishning ilk ko'rinishlari paydo bo Та 
boshlaydi. Xo'jalikning dehqonehilik, chorvachilik va hunarmand­
chilik tarmoqlari oldingiga nisbatan birmuncha rivojlanadi.
M .av. II mingyillik oxirlariga kelib bu yerda temir va temirdan 
yasalgan turli qurollar paydo bo'ladi. Joylarda mustahkam devorli 
qal’alar quriladi. Bu iarayonlarning barchasi Kavkazorti o'lkalari- 
da qabilalar ittifoqiga asoslangan ilk davlatlarning vujudga kelishi 
uchun shart-sharoit yaratadi.