Z. Akbarova Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga adabiy til me’yorlarini o’rgatish usul-vositalari

va uning leksik, grammatik shakllanishi ustida ham mashq qilishi kerak. To’g’ri tanlangan so’z, to’g’ri tuzilgan jumla, materialni ketma-ketlik bilan bayon etilishi bog’lanishli nutqni ta’minlaydi. Tarbiyachi o’z lug’atini, uning grammatik tomonini badiiy, ilmiy, maxsus va boshqa adabiyotlarni doimiy ravishda o’qib borish bilan boyitadi va takomillashtiradi. Biroq tarbiyachi adabiyotlarni o’qish jarayonida uning mazmuniga, yangi so’zlarga ahamiyat beribgina qolmasdan, balki muallifning asar mazmunini ochishda tilning qaysi vositalaridan foydalanganligiga, qaysi so’z va grammatik shakllarni ishlatganiga, materialni qay darajada bayon etganligiga ham e’tiborni qaratishi kerak. Doimo kitob ustida ishlash, unga mas’uliyat bilan qarash ona tilining boyligini, xilma-xilligini chuqur o’zlashtirishga yordam beradi. Tarbiyachiga so’z ustida ishlashda, grammatik vositalardan to’g’ri foydalanishga o’rgatishda turli lug’atlar, ma’lumotnomalar, metodik ko’rsatmalar, darslik va qo’llanmalar yordam beradi. Tarbiyachi o’z lug’atini boyitishda maqollar, matallar va tez aytishlarni, she’r va so’z o’ynnlarini yod olishi katta ahamiyatga ega. Shuningdek, o’zbek tilidagi sinonim, antonim, omonim, paronim va hokazo so’zlarni o’rganib olish ham tarbiyachi lug’atini boyitadi. Shunday qilib, tarbiyachi nutqidagi so’zlar aniq tanlansa, jumlalar grammatik tomondan to’g’ri bo’lsa, undagi fikrlar oddiy, aniq, ravshan bo’lsa, izchil ketma-ketligi bayon etilsa, boshqalarning yoshi va psixik xususiyatlari hisobga olinsa, bunday nutq bolalar tomonidan osonlik bilan idrok qilinadi va ular uchun tushunarli bo’ladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Filicheva T.B., Volkova L.S., Chirkina G., Mo’minova L. Logopediya - T., O’qituvchi, 1993;

Shodieva Q. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni to’g’ri talaffuzga o’rgatish. -T.O’qituvchi, 1994

MUNDARIJA

Kirish……………………………………………………………………………….2
Adabiy tilni me’yorlashtirish tushunchasi………………………………………….3
Kichik yoshdagi bolalarning nutqini rivojlantirish va adabiy til me’yorlari masalasi…………………………………………………………………………….7
Bolaning kattalar nutqini tushunishini rivojlantirish……………………………...19
Maktabgacha ta`lim muassasalarida ikki yoshgacha bo’lgan bolalar nutqini rivojlantirish bo’yicha mashg’ulotlar o’tkazish uslubiyotlari……………………24
Tarbiyachi nutqining bolalar nutqini to’g’ri rivojlantirish uchun namuna sifatidagi ahamiyati………………………………………………………………………….27
Tarbiyachi nutqiga qo’yiladigan pedagogik talablar……………………………..28
Tarbiyachining o’z nutqini takomillashtirish ustida ishlashining zarurligi………32
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………. 39