Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Jismoniy mashqni ko‟rsatish uchun qo‟yiladigan metodik talablar: 
a) o‟rganilayotganharakat faoliyatini ijodiy takrorlashga imkoniyat ochish 
maqsadida ko‟rsatishni komentariya qilish bilan olib borish; 
b) ko‟rsatish payitida o‟quvchilarning o‟qituvchining emostionalholatiga 
taqlid qilishini eotibordan chetda qoldirmaslik orqali ta‟lim jarayoniga 
munosabatni shakllan-tirish mu‟im a‟amiyat kasb etadi. 
Ko‟rsatishning mazmunini o‟qitish vazifalari mazmuniga muvofiqligi:
a) ko‟rishi orqali to‟la tasavvurhosil qilib, mashqni takrorlay bilish, ko‟rsa-
yuharakatini bajara olmasa ta‟limda samara bo‟lmaydi;
b)harakat faoliyatini egallash, o‟rganishni ko‟rsatish talab etilsa, mashq 
texnikasining ijrosi ko‟rsatuvda ishdivi-duallashtirilishi va sport ma‟oratini yuqori 
darajada ifodalaydigan bo‟lishi lozim;
v) o‟quvchi diqqatini alo‟idaharakatlarga va akstentlash-tirilgan zo‟riqishlarga 
qaratish lozim bo‟lib qolsa, ko‟rsatishda mashqning aynan o‟sha joylari takroriy, 
urg‟u berib, sekinlash-tirilib namoyon qilinadi, aniq bo‟lmagan, palapartish ko‟rsa-
tishlarga yo‟l qo‟yilmasligi, ijro esa o‟quvchilar tomonidan namuna sifatida qabul 
kilinishi kerak bo‟ladi. 
Jismoniy mashqni o‟quvchi tomondan ko‟rsatishga quyidagihollarda 
ruxsat berilishi mumkin: 
a) o‟qituvchi salomatligi yomonligi tufayliharakat faoliyatini ko‟rsata olmasa; 

---

75 
b) ko‟rsatishda o‟qituvchi imkoni bo‟lmay noqulayholatda qoladiganholatda 
turib qoladigan bo‟lsa (masalan, boshi erga qarab yoki o‟quvchilarga orqasi bilan 
turib qolsa); 
v) o‟qituvchi o‟quvchidaharakatni butunlay bajarib bo‟l-maydi degan fikr 
to‟la ongiga singib qolganini sezgan taqdirda uni yo‟qotish uchun; 
g) o‟quvchi misolida mashq ijrosini individuallashgan texnikasini 
namoyishkorona bajarish kerak bo‟lib qolgan taqdirda. 
Ko‟rsatishda o‟qituvchi shunday nizomga rioya qilishi kerakki, u barcha 
o‟quvchilarga ra‟barlik qila olsin (yuqoriroqda turib butun bajarilishini ko‟rishni 
turli tomondan kuzatish imkoniyatiga ega bo‟lsin, sinfni nazoratda tutish), 
o‟quvchilar mashqni faqat bir tomondan emas (masalan, yon profilda oyoqlarni 
bukish yozishning ko‟rinishi qanday bo‟ladi vah.k.) ko‟rsata olsin.
«Bunday bajarish kerak emasligini ko‟rsatish”ni o‟qi-tuvchi tomonidan 
namoyish qilishga ruxsat beriladiganholat-lar: o‟quvchi bajarilgan mashqga 
tanqidiy qarashni bilsa; o‟zlariningharakatlarini taqqoslash solishtirish malakasiga 
ega bo‟lsa; mashqni tahlil qila oladigan bo‟lganlarida; ko‟rsatishni ishontiradigan 
tushuntirishlar bilan olib bora olsa va o‟quvchini tanqid, mas‟ara qilish maqsadida 
bo‟lmasa. “Oynada” aksini ko‟rgandek ko‟rsatuvlar faqat soddaharakatlar, asosan, 
umumiy rivojlantiruvchi mashqlarni ko‟rsatishda qo‟llanilishi tavsiya etiladi. 
Qiyinharakatlarni bu usulda ko‟rsatish qoidaga ko‟ra ijroning tabiiyligini, 
engilligini yo‟qolishiga olib kelishi amaliyotda isbotlangan.