Yuristning nutq

tanishish, и haqda mulohaza bildirish, ish yuzasidan keltirilgan
proteslarhaqida bilish va ulargae’tiroz bildirish huquqiberilgan.
Siz so ‘nggi so ‘z aytish huquqiga egasiz-
Ko'rsatilgan matn parchasida, shuningdek, umume’tirof 
etilgan tilga xos bo‘lgan: 
iltimosnoma kiritish, rad qilish, shikoyat
bildirish, protest keltirish, tanbeh berish, e ’tiroz bildirish
kabi 
terminologik birikmalar borki, ularni yuristlar yodda 
saqlashlari talab etiladi.
Keyin sud tom onlarning iltim oslari bilan bog‘liq 
masalalami hal qilishni boshlaydi. Shu maqsadda raislik qiluvchi 
u la rd a n m avjud (yangi g u v o h larn i, e k sp e rtlar va 
mutaxassislarni chaqirish, dalillarni talab qilib olish 
to‘g‘risidagi) iltimoslarini so‘raydi. Iltimos qilgan shaxs aynan 
qaysi holatni aniqlash uchun qo‘shimcha dalillar zarurligini 
ko‘rsatishi shart.
Har bir iltimosnoma bo‘yicha barcha tomonlarning fikrlari 
tinglanishi lozim va agar izoh talab qilgan holat ish uchun 
ahamiyatga molik bo‘lsa, iltimos qondirilishi kerak. Har 
qanday iltimosning rad qilinishi sudning asosli ta’rifi bilan 
rasmiylashtiriladi. Bu sud muhokamasining borishi bilan 
bog‘liq ravishda, keyinchalik ham tomonlarning iltimos bilan 
chiqish huquqini cheklamaydi.
Raislik qiluvchi ayblovchi va himoya qiluvchi tomonlarga
137

---

quyidagi nutqiy ifoda bilan murojaat etadi: 
Tomonlarda taklif
va iltimoslar bormi?
(Agar bo‘lsa, tomonlar 
o ‘z
taklif va iltimoslarini bayon 
qilishadi). Sud o‘tirgan joyida kengashadi va ulami hal qiladi 
(qondiradi yoki qondirmaydi).
Raislik qiluvchi: sud joyida maslahatlashib, himoyachining
iltimosini rad qilish (qondirish)ga qarorqildi.
Ta’kidlash joizki, 
nutqiy harakatning mazkur parchasidagi eng ko‘p qaytarilgan 
nutqiy xato 
iltimos
so‘zidagi urg‘uning noto‘g‘ri qo‘yilishidir, 
bunga alohida e’tibor qilish lozim.
Sud tergovi — sud hukmini asoslash uchun zarur bo‘lgan 
barcha dalillami tomonlar ishtirokida o‘rganib chiqadigan sud 
muhokamasining bir qismidir. Sud muhokamasining o ‘ta 
mehnattalab bu qismida e’lon qilinishi lozim bo‘lgan hukmga 
asos solinadi. Sud tergovi ayblov xulosasini e’lon qilish bilan, 
zarur hollarda sudlanuvchiga ayblovning m ohiyatini 
tushuntirish bilan boshlanadi. So‘ngra raislik qiluvchi ayblov 
unga tushunarlimi va u o ‘zini aybdor deb biladimi? deb 
sudlanuvchidan so‘raydi. Raislik qiluvchining xohishiga ko‘ra, 
unga o‘z javobini asoslash uchun imkoniyat beriladi.
Sud tergovi, odatda, quyidagi nutqiy qoliplar bilan 
ifodalanishi mumkin: