Yuristning nutq

tomonlarda qanday taklif (fikr-mulohaza)lar bor? Sud joyida
kengashib, sud tergovi (dalillami o ‘rganish)ni quyidagi tartibda
olib borishga qaror qildi: a w a l sudlanuvchi s o ‘roq qilinadi,
keyin jabrlanuvchi s o ‘roq qilinadi, s o ‘ngra guvohlar s o ‘roq
qilinadi va undan keyin ish bo ‘yichayozma dalillar o ‘rganiladi.
Sud tergovida sudlanuvchini so‘roq qilish tartibi dastlabki 
tergov paytida ayblanuvchini so‘roq qilish tartibi bilan 
o‘xshashdir. Dastawal sudlanuvchiga o‘z ko‘rsatmasini erkin 
hikoya shaklida bayon qilish, qo‘yilgan ayblov va ish yuzasidan 
unga ma’lum bo‘lgan narsalar bo‘yicha tushuntirish berish 
im koniyati beriladi. So‘ngra ko‘rsatm ani to 'ld irish , 
aniqlashtirish va tekshirish maqsadida unga savollar berilishi 
mumkin.
Raislik qiluvchi sudlanuvchiga murojaat etarkan, ish 
yuzasidan unga ma’lum bo‘lgan holatlar to‘g‘risida gapirib 
berishni taklif qiladi. Odatda, sudlanuvchi ish holatlarini erkin
139

---

hikoya tarzida bayon qiladi. Bunda sudlanuvchining chetga chiqib 
ketishi va gapirayotgan gapini yo‘qotib qo‘ymasligi uchun, 
iloji boricha luqma tashlash va savollar bilan uning so‘zini 
bo‘lib qo‘ymaslik kerak. Ayni paytda, agar sudlanuvchi hal 
qilinayotgan masala mohiyatidan chetga chiqib ketsa, raislik 
qiluvchi unga bu haqda eslatishga haqlidir.
Amaldagi qonunchilik sudyaning sudlanuvchiga birinchi 
bo‘lib savol berishini nazarda tutadi. Odatda, bu ishni raislik 
qiluvchi bajaradi. Shundan so‘ng sudlanuvchini ayblovchi, 
jabrlanuvchi va uning vakillari so‘roq qilishadi.
Guvohlami so ‘roq qilish.
Guvohlami sudga chaqirish dastlabki 
teigov jarayonidagidek taitibda amalga oshiriladi. Uning dastlabki 
tergov paytidagi so‘roq qilish bilan o‘xshashlik tomoni 
shundaki, bu yerda ham so‘roq qilinadi. Guvohlami sudda 
alohida-alohida, hali so‘roq qilinmagan guvohlar ishtirokisiz 
so‘roq qilinadi. So‘roq qilinishdan oldin uning shaxsi 
aniqlanadi, so‘ngra raislik qiluvchi guvohga ish yuzasidan 
bilganlarini rostgo‘ylik bilan aytib berish uning fuqarolik burchi 
va majburiyati ekanligini tushuntiradi, ko‘rsatma berishdan 
bo‘yin tovlash va yolg‘on ko‘rsatma berish javobgarlikka sabab 
bo‘lishi haqida ogohlantiradi va bu haqda undan tilxat oladi va 
sud majlisi bayonnomasiga qo‘shib qo‘yilishini takidlaydi.
Guvohni protsessual tartibda so‘roq qilishning nutqiy ifodasi 
quyidagicha bo‘ladi: