Yuristning nutq

«sud majlisini ochadi, e'lon qiladi, tushuntiradi,
farmoyish beradi, sudlanuvchining shaxsini aniqlaydi,
s o ‘raydi, ayblov xulosasini e ’lon qiladi»
kabi raislik 
qiluvchining nutqiy harakatlarini ko‘zda tutadi. Biroq bu 
harakatlar faqatgina o ‘zlashtirma gap tariqasida ко‘rib 
chiqilishi mumkin, ayni paytda, sanab o ‘tilgan birikmalar 
tilning turli variantlari sifatida qo‘llanilishi mumkin. Nutq 
odobi yurist talabalar uchun shuning uchun ham zarurki, 
ular sud muhokamasi chog‘ida aynan shunday kasbiy- 
nutqiy holatlarni tayyorlashga qodir bo ‘lsinlar. Sud 
m uhokam asi JPK da belgilab q o ‘yilgan, m uayyan 
normalarda aks etgan qoidalar asosida til vositalari orqali 
o ‘z in ’ikosini topadi. Endi sud majlisi ishtirokchilari 
nutqining bir ko‘rinishiga e’tibor beraylik:
Sud muhokamasining tayyorlov qismi sud majlisining 
ochilish paytidan boshlanadi. Sud majlisining nisbatan katta 
bo‘lmagan bu boshlang‘ich qismining asosiy maqsadi shundan 
iboratki, unda mazkur majlisda ishni ko‘rib chiqish uchun 
zarur bo‘lgan protsessual shart-sharoitlaming mavjudligini 
tekshirishga yo‘naltirilgan harakatlar o‘z yechimini topadi va 
mazkur sud tarkibi bilan ishni ko‘rib chiqish imkoniyati, 
muhokama qatnashchilari tarkibi, sudga ekspertlaming kelgani, 
guvohlarning borligi va h. k. to‘g‘|isidagi masalalarga oydinlik 
kixitiladi.
133

---

Mazkur majlisda ishni ko‘rib chiqish uchun biron-bir 
protsessual kamchilik topilganda, darhol bu kamchiliklami 
bartaraf etishga (ajratilgan sudya, prokuror, kotib, ekspert, 
mutaxassis, tarjim onni alm ashtirish; kelmay qolgan 
jabrlanuvchi, guvoh, ekspert va boshqalar bilan ta’minlash 
choralarini ko‘rishga) qaratilgan va sud muhokamasining 
navbatdagi barcha qismlarining to ‘g‘ri va to ‘liq amalga 
oshirilishini ta’minlovchi harakatlar amalga oshiriladi.
Tayyorlov qismiga xos bo'lgan talablar JPRning 428— 
438-moddalarida nazarda tutilgan qat’iy tartib va izchillikda 
amalga oshiriladi.
Raislik qiluvchi jinoyat ishini ko‘rib chiqish uchun 
tayinlangan vaqtda sud majlisini ochiq deb e’lon qiladi va ko‘rib 
chiqiladigan ishni ma’lum qiladi. Odatda, sud muhokamasini 
ochish uchun nutqning quyidagi shaklidan foydalaniladi: 
«Bugun, 2003-yilning 7-mayida, Mirzo Ulug‘bek tumanining 
jinoyat ishlari bo‘yicha sudi tomonidan fiiqaro O'roqov Doston 
0 £lmasovichga 0 ‘zbekiston Respublikasi JK ning 97-moddasi 
1-qismi bilan qo'yilgan ayb bo‘yicha jinoyat ishi ko‘rib chiqiladi». 
Ta’kidlash joizki, sud majlisini ochish chog‘ida odatda raislik 
qiluvchi ishtirok etuvchilarga murojaat etmaydi.
Shundan keyin darhol sudga chaqirilgan barcha shaxslaming 
kelgan-kelmaganligi tekshiriladi. Raislik qiluvchi bu haqda sud 
majlisining kotibiga axborot berishni taklif qiladi: