Yurak qon-tomir kasalliklari xaqida malumot. Davolash jismoniy tarbiyasi

Zo`riqish. Odatda organizm trenirovka protsessi noto`g’ri uyushtirilishi natijasida zo`riqib qoladi dedik. Bu organizm markaziy nerv sistemasining faoliyati natijasida zo`riqadi. Bu qo`zg’alish va tormozlanish protsesslarining xaddan tashqari zo`riqishi tufayli sodir bo`lishi mumkin. Zo`riqish davomida yurak faoliyati 6uziladi, organizmda vitaminlar (ayniksa askarbin kislota) kamayib ketadi. O`z paytida uning oldi olinmasa o`ta zo`riqish bu esa o`tkir o`ta zo`riqishga o`tishiga sabab bo`ladi. O`ta zo`riqish natijasida odam o`lib qolishi ham mumkin. Surunkali o`ta zo`riqishda esa ko`pincha yurakdagi o`zgarishlar bilan tariflanadi. Keyingi yillarda sportchilar orasida miokard distrofiyasining soni oshib bormoqda. Bu 1955 yildagi tekshirishlar 0,5 foiz tekshirilgan sportchilardauchragan bo`lsa, xozirgi ma`lumotlarga ko`ra 10-12 foiz, yosh sportchilarda, masalan suzuvchilarda 30 foizgacha oshganligi ma`lum buldi. Yurak qon-tomir sistemasi kasalliklari qon aylanish etishmovchiligi (yoki

yurak qon etishmovchiligi) vujudga keladi. Buning natijasida qon aylanish

sistemasi organizmni etarli miqdorda qon bilan ta`minlay olmaydi qon aylanish

etishmovchiligi natijasida qonning urishi va minutlik xajmi kamayib ketadi.

Arterial bosim kamayib venoz bosim esa oshadi, aylanayotgan qonning miqdori

oshadi va qon aylanishda uning xarakat tezligi kamayib ketadi. Bu kasallikning

belgilari: tomir urishi tezlashadi (taxikardiya); nafas bo`g’ilishi; bo`shliqlarda

suyuqlik to`planishi va shishlar, terini ko`karib ketishi (tsianoz), yurak maromini

buzilishi, yurak soxasida og’riq paydo bo`lishi, qon tuflash. Ikki xil surunkaliyurak qon —tomir sistemasi etishmovchiligi uchraydi (o`ng va chap korinchali).

Birinchisida o`ng qorincha kuchsizlangan bo`lib. qon to`xtab qolish holati,

jigarda, oshqozon-ichak yo`lida, buyrak, oyoqlarda (katta qon aylanish doirasi)

uchraydi. Ikkinchidan esa qon to`xtab qolish holati kichik qon aylanish doirasida

amalga oshadi. Darajasiga ko`ra surunkali yurak qon tomir etishmovchiligi 3

darajaga bo`linadi.

1-latent (yashirin). bunda qon-aylanish etishmovchiligiga faqat jismoniy

og’irlik berilganda yuzaga chiqadi (nafas qisishi, tez charchash, yurak urushi).

2-engil og’irliklarda ham nafas qisishi va tomir urushi kuzatiladi va yaqqol

vujudga keladi. Bu bosqich 2 ta davrga bo`linadi:

2 A-nafas qisishi kuchayishi va qonning minutlik xajmi kamayishi, jigarda

qon to`xtab qolishi, kechga borib oyoqlarni shishib ketishi.

2 B-qon to`xtab qolishi katta va kichik qon aylanish doirasida vujudga

keladi. Bu davrda yurak etishmovchiligi ham kaytar jarayondir.

3-Davr-qaytmas. Yuqorida vujudga kelgan hamma o`zgarishlar qaytmas

xarakatlarga ega bo`ladi. Davolash jismoniy tarbiyasi ushbu kasalliklarni

davolash turlari qatorida qo`llaniladi. Davolash mashqlari yordamida qon tomirlar

kengayadi va qon aylanish doiralari yaxshilanadi. Bu esa yurakda modda

almashishi protsessi (oksidlanish-qaytarilishni) yaxshilaydi va miokardqisqarishini

oshiradi. Davolash jismoniy tarbiyasi 1-2-darajali etishmovchiliklarda

keng qo`llaniladi, 3-darajada mumkin emas. 1 -darajada: davolash gimnastikasi; terenkur; xarakatli va sport o`yinlari;

suzish boshqalar. Davolash mashqlari xamma dastlabki holatlarda qo`llaniladi.

Hamma muskullar sistemasiga deyarli va narsasiz mashqlar bajariladi (tayoqcha,

sanchig’ich, mettsinbol 0.5 kg gacha) va gimnastik snaryadlarga (gimnastik

narvon-stenka, skameyka). Nafas olish mashqlari statik va dinamik xolda qo`shib

olib boriladi. Mashqlar o`rtacha tezlikda olib boriladi o`rtacha va sezilarli muskul

xarakati 6-12 marta va mashg’ulot davomiyligi 25-30 minut davom etadi.

2-darajada: davolash jismoniy tarbiyasi, davolash gimnastikasi mashqlari,

ertalabki gigienik gimnastika, miqdoriy yurish. Davolash gimnastikasi

mashg’uloti yotgan (boshi ko`tarilgan) va o`tirgan xolda amalra oshiriladi.