Yuk tashish korxonalarida tashish ishlari o'quv amaliyotidan o'quv-uslubiy qo'llanma

Xalqaro yuk tashish.
Xalqaro-yuk tashish 2 va undan ortiq davlatlar chegarasini kesib o’tgan holda bajariladi. Bugungi kunda Evropa va Osiyo mamlakatlariga xalqaro tashishlar tashkil qilingan. Davlatlararo tuzligan ikki tomonlama bitimga muvofiq, avtomobil transportida xalqaro tashishlar bajariladi. Bitimga asosan tomonlarning tashishdagi majburiyatlari, yuk tashish turi va tavsifi belgilanadi.Avtomobil umumiy massasi, gabarit o`lchamlari, yo`l qoidalari me`yoridan farq qilsa yoki xavfli yuk tashilsa, bitim tuzgan davlatlarning vakolati bor tashkilotlar tomonidan har bir avtomobilning, avtopoyezd yoki har bir qatnov uchun ruxsatnomadan tashqari yana maxsus shakldagi ruxsatnoma bo`lishi kerak. Bitimda avtomobil va haydovchining avtomobilni boshqarish hujjatlarini tan olish majburiyati ko`rsatiladi.
Asosiy xalqaro transport tashkilotlari.

Abbreviatura		Nomi			Tashkil topgan yili		Web-server (sayt) manzili
Rus tilida	Lotin harfida	O`zbek tilida	Tashkilotning ish tilida
ФИА	FIA	Xalqaro avtomobil federatsiyasi	Federation Internationale de Г Automobile	1948		www.fia.com
Trans-figorut Yevropa	Trans-figoroute Yevrope	Temperatura nazorati sharti asosida tez buziluvchan mahsulotlarni tashish bo`yicha xalqaro tashkilot	International Organization for the Carriage on Hire or Reward Terms of Perishable Food-Stuff in conditions of controlled	1955		www.license.org/trans/main
МСАТ	IRU	Avtomobil transporti xalqaro ittifoqi	International Road Transport Union	1948		www.iru.org
ЕКМТ	ECMT	Transport vazirlarning yevropa konferensiyasi	Evropean Conferense of Ministers of Transport	1953		www.oecd.org
ЮНКТАД	UNKTAD	Tijorat va rivojlantirish bo`yicha BMT konferensiyasi	United Nations Conferense on Trade abd Development	1964		www.unctad.org
ФИАТА	FIATA	Ekspeditorlik uyushmasining xalqaro federatsiyasi	International Federation of Freight Forwarders Associations	1926		www.fiata.com
КВТЕЭКООН	ITC	BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasining ichki transport komiteti	UN/ECE Inland Transport Committe	1948		www.unise.org/trans/main/

Avtomobil transportida yuk va yo`lovchilarni xalqaro tashish bilan shug`ullanayotgan yuridik shaxslarning rahbarlari va yakka tartibdagi tadbirkorlar 6-bandda ko`rsatilgan talablardan tashqari O`zbekiston Respublikasining xalqaro avtomobilda tashish sohasidagi xalqaro konvensiyalari, shartnomalari va bitimlari normalarini chegaralarini kesib o`tish qoidalarini, transport vositalarining og`irlik va gabarit parametrlariga qo`yiladigan talablarini, “Xalqaro avtomobilda tashishlarni bajarayotgan transport vositalari ekipajlari shunga tegishli Yevropa bitimi” ga muvofiq xalqaro avtomobilda tashishlarni amalga oshirayotgan haydovchilarning mehnat va dam olish rejimiga qo`yiladigan talablarni va boshqa talablarni bilish lozim.
Yuklarni xalqaro tashish 3 ilovaga muvofiq. CMR namunaviy shakliga binoan rasmiylashtirilgan tovar transport nakladnoylari mavjud bo`lgan taqdirda amalga oshiriladi.
Yuklar yuk avtomobillarida xalqaro qatnovda tashilganda 1 shakl (xalqaro) 7 ilovaga muvofiq qo`llaniladi. Shaharlararo va xalqaro tashishlarda tashish haydovchi tomonidan bir sutkadan ortiq muddat davomida bajariladigan taqdirda 4M va 1 shakllardagi yo`l varaqalari mundane uzoqroz muddatga ham beriladi. Beriladigan yo`l varaqasida avtomobil tegishli bo`lgan tashkilotning shtampi va muhri bo`lishi shart. Yuklar xalqaro yo`nalishlarda tashilganda yuklarni yo`llarda xalqaro tashish shartnomasi to`g`risidagi konvensiya shartlariga muvofiq jo`natuvchi (yuk egasi) bilan tashuvchi o`rtasida tashish shartnomasi tuziladi. Ushbu shartnoma CMR shaklidagi xalqaro Tovar transport nakladnoyi tuzilishi bilan tasdiqlangan va tomonlar o`rtasida shartnoma mavjudligini tasdiqlaydigan yuridik hujjat hisoblanadi. CMR nakladnoyi 3 nuxsada tuziladi, jo`natuvchi va tashuvchi tomonidan imzolanadi. Ushbu imzolar bosmaxona usluda bosilishi yoki jo`natuvchi va tashuvchining shtempellari bilan almashtirilishi mumkin.
Nakladnoyning birinchi nusxasi jo`natuvchiga beriladi, ikkinchi nusxasi yuk bilan birga qo`shib jo`natiladi, uchinchi nusxasi tashuvchida qoladi. Xalqaro yuk tashishlarda katta yuk ko`taruvchi avtomobillar va furgon avtopoyezdlardan foydalaniladi, hamda yoshi 21 yoshdan katta malakali va ishonchli haydovchilarga ruxsat etiladi. Xalqaro yuk tashishda haydovchilar ishi boshdan oxirigacha almashmasdan qatnash uchastka uslublarida juft bo`lib (ikki kishilab) va smenali tashkil qilishadi. Haydovchiga xorijga jo`natilganda o`sha mamlakat valyutasida yo`l harakatlari beriladi. Yuk tashish ishlarida bojxona hujjati-mamlakatlararo yo`l daftarchasi mavjud.