Yozma savollar uchun namuna

urug‘
Qo‘ng‘irot elida bir 
chupronto‘y
bo‘ldi. Xaloyiqlarni, 
elatiyalarni
to‘yga xabar qildi”. Alpomish dostonidan olingan mazkur matndagi ajratilgan so‘zlarni leksik 
tahlil qiling. 
JAVOB: Urug`- so`z , leksik ma'nosi : bir ota-bobodan , bir ajdoddan kelib chiqqan kishilar guruhi 
. Grammatik ma'nosi : nima? , ot , bosh kelishik va birlikda . Urug` - uslubiy betaraf , adabiy , 
o`z qatlamdagi so`z. Urug` - ko`p ma'noli. Urug` so`zi qarindosh , qondosh so`zlari bilan 
ma'nodosh. Chupronto`y - shevaga xos so`z . Adabiy tilda sunnat to`y . Chupron to`y - nima ? 
, ot , bosh va birlik shaklda . Elatiyalarni- shevaga xos so`z . Elatiyalar -chorvadorlar . Grammatik 
ma'nosi : kimlarni ? , ot , tushum kelishigida , ko`plik sonda. 
45Kishining 
molizakotga
 yеtsa, zakot bеrsa, bul ham 
saxiy
 ekan. Agar zakot bеrmasa, bul ham 
baxil
 ekan.
Alpomish dostonidan olingan mazkur matndagi ajratilgan so‘zlarni leksik tahlil qiling. 

---

14 
JAVOB: Kishining molizakotga yеtsa, zakot bеrsa, bul ham saxiy ekan. Agar zakot bеrmasa, bul 
ham baxil ekan. Alpomish dostonidan olingan mazkur matndagi ajratilgan so‘zlarni leksik tahlil 
qiling. Zakot - so`z , leksik ma'nosi: poklik , poklanish , sadaqa. Grammatik ma'nosi : nima? , ot 
, bosh kelishik , birlikda. Zakot - uslubiy betaraf. Zakot - adabiy qatlamga xos so`z. Zakot - 
o`zlashgan qatlam , arabcha so`z. Zakot ko`p ma'noli . Bir o`rinda islom dinida shariatga muvofiq 
sadaqa , bir o`rinda tarixda mavjud bo`lgan soliq turi. Saxiy - so`z , leksik ma'nosi : qo`li ochiq , 
saxovatli , himmatli . Grammatik ma'nosi : qanday ? , sifat , otlashgan . Saxiy- uslubiy betaraf . 
Saxiy-adabiy qatlamga xos so`z. Saxiy - o`zlashgan qatlam , arabcha so`z . Saxiy-ko`p ma'noli 
so`z. Saxiy so`zining sinonimlar : qo`li ochiq , himmatli , saxovatli , oliyhimmat . Saxiy so`zining 
antonimi- baxil. Baxil-so`z , leksik ma'nosi: ziqna , birovga hech narsani ravo ko`rmaydigan . 
Grammatik ma'nosi : qanday? , sifat . otlashgan Baxil- uslubiy betaraf , adabiq qatlamga xos . 
O`zlashgan qatlam , arabcha so`z. Baxil sinonimlari : ziqna , qurumsoq , xasis . Baxi antonimi: 
saxiy. 
46“
Biz akangdan kеlgan zakotchi bo‘lamiz, bugun bizlar sеning molingni zakot qilamiz. “Zakot 
qilinglar, bеrsa, zakotini olib kеlinglar”, dеb yuborgan”, — dеdi. Bu so‘zlarni mahramlardan 
eshitib, Boysari ko‘ngliga og‘ir olib, aytdi: “Ey, bizning molimiz shu vaqtgacha zakot bo‘lmagan, 
endi akamiz o‘g‘illi kishi bo‘lib, darrov bizning molimizni zakot qiladigan bo‘libdi-da”. Zakot 
dеgan gapni eshitib, bu gap botib kеtib, oldidagi o‘zining odamlariga buyurdi: – “Ushla, 
bachchag‘arlarni!” — dеdi
”. Alpomish dostonidan olingan mazkur matndagi iboralarni toping 
va frazeologik tahlil qiling. 
JAVOB: Iboralar: ko`ngliga og`ir olmoq , gapi botmoq. Ko`ngliga og`ir olmoq - xafa bo`lmoq. 
Gapi botmoq - so`zlari yomon ta'sir qilmoq. 
47“Dardli qul dardimni kimga yoraman, Ayriliq o‘tiga bag‘ri poraman, Mina elda sig‘indi bo‘p 
turaman, O‘z akama qanday zakot bеraman?!”. 
Alpomish dostonidan olingan mazkur matndagi 
ko‘chma ma’noliso‘zlarni toping va tahlil qiling. 
JAVOB: Ayriliq o'ti - metaforik usulda ma'nosi ko'chgan 
48Dostonlarda keltirilgan epik qoliplar haqida fikr yuriting. 
JAVOB: Xalq dostonlarining deyarli hammasida uchraydigan ifoda va tasvirlar 
folklorshunoslikda "epik qoliplar" deyiladi. Ular xalq dostonlarida takrorlanib turadigan holatlar 
tasvirida qo'llaniladi. Dostonlarning boshlanish va tugallanishi, personajlaming ko'rinishi, o'zaro 
munosabatlari, tulporlarga
berilgan ta'riflar, safar yoki jang tasvirida epik qoliplardan foydalaniladi.
Misol uchun:
"Dam shu damdir, o'zga damni dam dema,
Boshing eson, davlatingni kam dema" yoki: "Kokillarim eshilgandir tol-tol,
Har toliga bersa yetmas dunyo mol".