Yerlarni huquqiy muhofaza qilish

YERLARNI HUQUQIY MUHOFAZA QILISH
 
Yerlarni huquqiy muhofaza qilish tushunchasi. Tuproqni muhofaza 
qilish va uning sifatiga oid ekologik me’yorlashning huquqiy asoslari. 
Tuproqni muhofaza qilish va uning sifatiga oid ekologik me’yorlashning 
huquqiy asoslari.
 
Yerlarni huquqiy muhofaza qilish tushunchasi

Yerlarni muhofaza qilish masalasi jamiyatning muhim ijtimoiy-

iqtisodiy, siyosiy va ekologik ahamiyatga molik bo‘lgan vazifalaridan 
biridir. Chunki, jamiyatning moddiy farovonligi, mavjudligi va kelajak 
avlodlarning taqdiri tabiatning bebaho boyligi bo‘lgan yerga nisbatan 
ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishga bog‘liqdir. Shu sababdan, yer 
resurslaridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilish, nafaqat 
ekologik, balki ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatga ham egadir.

136 

Tashqi ta’sirlardan huquqiy himoya qilish ob’ekti bo‘lgan yerni 
huquqiy kategoriya sifatida tavsiflaganda, uning tarkibiga yer holatining 
sifatliligiga taalluqli boshqa elementlar ham kirishini ta’kidlab o‘tish 
joiz. Yerlarni ifloslanish va boshqa degradatsiya omillaridan himoya 
qilish bo‘yicha Yer kodeksida tuproq va uning unumdorligini saqlanishi 
belgilangan. Tuproq yerning unumdor ustki qatlami bo‘lib, tabiiy 
organik va noorganik omillarning uzoq davom etgan ta’siri natijasida 
shakllanadi. Uning qalinligi bir necha millimetrlardan 2 metrgacha 
bo‘lishi mumkin. Shu bilan bog‘liq holda alohida ta’kidlab o‘tish joizki, 
yerning huquqiy muhofaza qilishning maqsadi uning umumiy 
maydonini saqlab qolish bo‘lmay (u asosan o‘zgarishsiz qolaveradi), 
balki yer holati sifatini saqlash, tiklash va yaxshilash hamdir. Shunday 
bo‘lsada, yer maqsadsiz foydalanish, o‘zboshimchalik bilan egallab 
olinish kabilardan ham muhofaza qilinadi.
 
Yer boyliklaridan samarali, ilm-fan tavsiyalari, tabiatning umumiy 
qonuniyatlari asosida foydalanish va uning muhofazasini to‘g‘ri 
ta’minlash, shak-shubhasiz, hozirgi davrning birinchi darajali 
vazifalaridan biridir. Bunda yer resurslarini huquqiy muhofaza qilish 
katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Chunki tegishli huquq normalari yerdan 
foydalanish va muhofaza qilish bilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlarni 
tartibga soluvchi vazifani o‘taydi, undan oqilona foydalanish va turli xil 
g‘ayri qonuniy harakatlardan himoya qilish choralarini belgilaydi.
Aytish o‘rinliki, yerdan oqilona foylanish va uni muhofaza qilishni 
huquqning yordamisiz amalga oshirish mumkin emas. Mamlakatimizda 
keyingi yillarda qabul qilingan yerdan foydalanish va uni muhofaza 
qilishga qaratilgan qonun hujjatlari yer boyliklariga ehtiyotkorona 
munosabatda bo‘lish, ularni asrash, doimo tuproq unumdorligini oshirib 
borish talablarini o‘rnatadi va ushbu talablarga rioya qilish choralarini 
belgilaydi.
Yerlarni muhofaza qilishning o‘ta muhimligini, yana yildan-yilga 
aholining tez o‘sib borishi oqibatida jon boshiga hisoblaganda