326
Т и б ц о н у н л а р и . Т у рт и н ч и кит об
цоннинг юзага [оциб] чи^иши осонлашади. Б у икки иш бир-бирига мо-
нелик р^илса. [кон о^иш] ^олатига цараб, у л а р д а н мувофицрори ва
[ касал] енгилрок к ут а р а оладигани р^улланилади.
Энди,
бундан кейин, тадбирларни бирма-бир баён килишимиз за-
рур. Аввало, томир артерия ёки вена эканлигини м а з к у р бел г ил ар о рк а -
ли аниклаб бнлиш керак, чунки арте рия га в енадан к ура купроц эъти-
бор бернлади. Сунгра айтамизки, цонни бирор ердан чицариб юбормай,
[ окаётган то.мон] ^аршисига тортишга к ел ган да , бунга [бирон] аъзони
ишкалаб ёки борлаб, ёки ^орти^лар
цуйиб а л а м бериш орк;али эри-
ш и л £ : д н .
Бу аъзо к а с а л л а н г а н [аъзога] ^амкор булиб, буларнинг .\ар
нккаласи оралигини уз уна с иг а ёки к ун да ла нг иг а туташтириб турган
чпзи^нинг [бошк,а] бир тара фида булиши керак. Узунасига ёки к у н д а
ланг ига царши томонда жо йл а шг ан аъзонинг цайси бири узуцро^ бул-
са, ушанисини [танлаб] олиб, я^ини олинмайди. М а са л а н , бошнинг икки
томони ёки ^улнинг икки томони уртасидаги масофа конни царши то-
монга тул а- т ук ис тортишда м у л ж а л л а н г а н масофадан к ур а анча я^ин-
3 4 3
дир. Бу м а с а л а д а || Биринчи китобда бушатиш ^онунлари х ас ид а айт-
ганларимизни ^ам эслаш керак-
Борлаш, ишк алаш ва ш ул ар га ух шаш тадбирларни кон кетаётган
аъзога я^инрок жойдан бошлаб, сунгра ундан р^уйига к а р а б тушириш
лозим.
Артерия ёрилганда ¡ва шунга ухшаш бош^а [х;олларда] цонни тухта-
тиш учун бу тадбир кифоя цилади
деб кутиш к е р а к эмас, у фа^ат ёр-
д ам беради, холос. [Кон к ета ё тг ан аъзога] ^амкорлик килаёт ган узоц
томондаги томирдан к;он олиш ^укми ^ам шундай.
Кон тухтатиш тадбирининг иккинчи хил [омилидаги] икки усулнинг
бири, цонни ^уюлтирувчи с а б а бд ан иборат, масал ан ,
бурнидан ёки
бошца жойидан куп р^он к етад иган кишига
я с м и р
^,
чилонжийда ва ш у
л ар га ух шаш рализ кайму сли ва ^онни цуюлтирувчи ов^атлар берила-
ди. Иккинчи у с у л г а келсак, к а с а л г а , м ас ал ан ,
увуштирувчи нарсалар
ва совук сув ичирилади, баданини совутилади ва ух латилади. Б аъз ан
бехушлик х;ам
р
^
о н н и
тухтатиб, фойда етк аз ади.
Иккинчи хил [омилларнинг] айтиб утилган бош^а ус у лл а ри г а к ел
ганда, бу ^а^да бир нарсани к у з д а тутиш к е ра к; у шуки, баъзан а р т е
рия юракнинг икки томонидан бирортаси орцалигина унга туташиб к;уя
^олмайди,— [бундай булганда] бир унинг узини борлаш билан
[
р
^
о н
ке-
ти придан] р^утулинган б ул ар ди ,— балки юракнинг бошк.а томонига бош-
^а артериянинг бирор шохобчаси туташиб тарр^алган
1
булади [166] ва
[борланган артерияга] тусиб р^уйилган томондан бошца йул орр^али р^он-
ни етказиб бераверади; н а т и ж а д а икки жойд ан б огл ашга турри келади.
Бундан олдин кон чи^аётган томирнинг
бошланган томонини билиш
www.ziyouz.com kutubxonasi