«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

Ahamoniylar húkimdarlıǵı dáwirinde 
mámleket basqarıwı
Basıp alınǵan ellerdi baǵındırıp qoyıw 
ushın Ahamoniylar bir pútin mámleketti óz 
aldına wálayatlarǵa – 
satraplıqlarǵa
bólip 
tasladı. Bul sóz parsısha “xshatra”–”wálayat” 
sózinen kelip shıqqan. Wálayat baslıǵı – 
sa-
trapqa 
sheklenbegen hákimshilik berilgen 
edi. Satraplardıń kópshiligi Ahamaniylar 
dinastiyası wákilleri bolǵan.
Orta Aziyanıń parsılar basıp alǵan 
wálayatları úsh satraplıqqa bólinedi. Hár 
bir satraplıq jıllıq salıq tólegen. Bunnan 
tısqarı, ǵárezli xalıqlar saray hám ibadat-
xanalar qurılısına da jegilgen. Salıqtı gúmis, 

---

121
Orta Aziyalı 
jawıngerler
Massagetler 
kiyimi hám 
quralları. 
Tiklengan
sharwashılıq malları (atlar, túyeler, qoylar), 
ónermentshilik buyımları (ılaydan islengen 
buyımlar, qural-jaraq, taǵınshaqlar), kiyim-
ken shek hám haywanlar terisi menen t ólegen.
Dara I, onıń miyrasxorı Kserks húkimdarlıǵı 
dáwirinde basıp alınǵan wálayatlardan 
Orta Aziya xalıqları grek-parsı urıslarında 
da qatnastı. Belgili Marafon sawashında 
(e.sh.490-jıl) parsı áskerleri orayında tabıslı 
urısqan saklar ózin kórsetedi.
Gerodot Kserks basshılıǵında greklerge 
ashqan urısta Orta Aziyalıq jawıngerlerdiń 
qural-jaraqların izbe-izlik penen súwretlegen. 
Baktriyalıqlar oqjay hám nayzalar penen, sak-
lar qanjar hám aybaltalar menen, xorezmlikler 
hám sogdiylar baktriyalıqlardiki sıyaqlı qural-
jaraqları menen sawashqa kirisken. Sak hám 
baktriya atlıları Kserks armiyasında jaqsı 
jawıngerlerden bolǵan.
Mádeniyattıń rawajlanıwı
E.sh. VI – IV ásirlerde 
mádeniyattıń ra-
waj lanıwı jazba hám arxeologiyalıq derekler 
tiykarında izertlengen. Olar Orta Aziya xa-
lıqlarınıń ónermentshilik, zergerlik, tigiw-
shilik, gúlalshılıq hám jay salıw qurılısınıń 
rawajlanıwında joqarı dárejege eriskeninen 
derek beredi.
Áyyemgi walayatlarda Qızıltepa, Uzınqır, 
Afrasiyab, Gúzeliqır, Jerqorǵan hám basqa lar 
sıyaqlı iri ónermentshilik orayları bolǵan.
Dereklerde altın, gúmis, yaqıt, firuza ru-
daları qazıp alınǵanı, mıs hám temir eritil-
geni, gúlalshılıq rawajlanǵanı, Orta Aziyanıń 
Shıǵıs elleri menen baylanısqan áyyemgi kár-
wan jollarında alıp barılǵan sawda-satıq isleri 
haqqında maǵlıwmat beriledi
.

---

122