Yangiasr avlopi

TO'QQIZINCHI BOB

111

Martin  Iden  oshiqlarga  xos  sabrsizlik  bi­

lan  dengiz  safaridan  Kaliforniyaga  shoshilardi. 

Bundan  sakkiz oy muqaddam u  bor-yo‘q pulini 

harjlab  bolib,  Sulaymon  orollarining  allaqaysi 

yeriga  ko‘milgan  xazinani  qidirgani  ketayotgan 

kemaga  yollangan  edi.  Uzoq  davom  etgan  be- 

huda qidiruvlardan keyin bu tashabbus muvaf- 

faqiyatsiz deb topildi,  Avstraliyada kema hay’ati 

bilan  hisob-kitob  qilindi,  Martin  esa  darhol 

San-Fransiskoga ketayotgan  kemaga  ishga yol- 

landi. Bu sakkiz oy mobaynida quruqlikda uzoq- 

roq yashash uchun yetarli pul ishlab olish bilan 

birga,  ayni vaqtda,  har bir bo'sh daqiqani g‘ani- 

mat bilib,  mashg4ilotlarini ham ancha-muncha 

ildamlatib qo^gan edi.

Uning  zehni  juda  o‘tkir  edi,  buning  ustiga, 

Martindagi tug'ma tirishqoqlik va Rufga bolgan 

muhabbat tuyg4isi unga madad berardi.  U Ruf- 

dan  olgan  grammatika  darsligini  bir  necha  bor 

sinchiklab  o‘qib  chiqib,  nihoyat,  uni  mukam- 

mal o‘zlashtirib oldi.  Endi u matroslar nutqidagi 

xatolarni  sezar,  ularning  talaffuzidagi  va  jum- 

la  tuzishidagi  xatolarini  o'zicha  tuzatardi.  Mar­

tin  quloqlari  so'zlarni  nihoyatda  sezgirlik  bilan 

eshitayotganini va o'zida grammatikaga qobiliyat 

vujudga  kelganini  mamnuniyat  bilan  his  qilar- 

di. Ba’zi paytlarda о‘zinin g og'zidan ham noto‘g‘ri 

iboralar  chiqib  ketardi,  lekin  shunga  qaramay, 

har  qanday  noto'g'ri  tuzilgan  jumla  misoli  to- 

vushlari bir-biriga moslashmagan musiqa singa- 

ri uning quloglga g'aliz bolib eshitilardi. Noto‘g‘ri

---

112

Jek  London

gapirishdan xalos bolish uchun, chamasi, fursat 

kerak bolsa kerak.

Grammatikani  o'zlashtirib  bolgach,  u  lug‘at- 

ga  o'tdi  va  har  kuni  yigirmatadan  yangi  so‘zni 

o'zlashtirishni odat qilib oldi. Bu mushkul vazifa 

edi.  U vaxtada yo shturval oldida turganda yod- 

lagan  so‘zlarini  takrorlar,  takrorlaganda  ham 

to‘g‘ri talaffuz etib takrorlardi.  U  Rufning jamiki 

nasihatlarini yodida saqladi, natijada oradan bir 

oz vaqt o'tgach,  inglizchani zobitlardan ham,  bu 

qaltis  ishga  mablag'  yaratgan  kayutadagi jentl- 

menlardan  ham  durustroq va yaxshiroq gapira- 

digan bolganini payqab, taajjub qila boshladi.

Ko‘zlari baliqniki singari ma’nosiz norvegiyalik 

kapitanda,  ittifoqo,  Shekspirning  asarlar  to‘pla- 

mi  topilib  qoldi,  kapitan  ularni  varaqlab  ham 

ko'rmagan  edi,  albatta;  Martin  kitob  egasining 

kirlarini yuvib berib turish evaziga bu qimmatba- 

ho  kitoblardan  foydalanishga ijozat  oldi.  Sheks- 

pir fojialarining o'ziga juda ma’qul bolgan ayrim 

joylarini  u  osongina yodlab  oldi va  ancha vaqt­

gacha  Shekspirga  shu  qadar  shaydo  bo lib yur- 

diki,  butun  olam  uning  ko‘ziga  Yelizaveta  teat- 

ridagi  obrazlar  va  manzaralarda  namoyon  bola 

boshladi,  fikr  va  mulohazalari  esa  o‘z-o‘zidan 

oq  she’r bilan  ifodalana boshladi.  Bu  hoi uning 

tinglash  qobiliyatini  kuchaytirish  uchun  foyda- 

li  mashg4ilot  boldi  va  Martinning  nutqini  kam 

uchraydigan eski iboralar bilan boyitgan bolishi- 

ga  qaramay,  unga  ingliz  tilining  ulugVorligini 

qadrlashga o'rgatdi.

Bu  sakkiz  oyni  Martin juda  samarali  o‘tkaz- 

di.  U  so‘z  boyligini  oshirdi,  aql-zakovati  yana

---