Yangiasr avlopi

oyga

 tolmaguncha bu niyati esida edi, keyin esa 

o'zining odatdagi yurishini qilib ketaverdi.

OLTINCHI BOB

Martinning  vujudini  ochlik  azobiga  obcshash 

behalovat  iztirob  tuyg4isi  qamrab  olgandi.  U 

qizni qayta ko‘rish istagida o'rtanardi, chunki qiz 

nihoyatda  zo‘r  abjirlik  bilan  Martinning  butun 

hayotini  o'zining  nozik  qollarida  mahkam  ush- 

lab turardi.  Unikiga borishga Martinning yuragi 

betlamasdi.  Hali juda  ham  vaqtli  bolsa  kerak, 

degan fikrga borib, nazokat qoidalari majmuasini 

buzib qoyishdan qo‘rqardi.  U Oklend va Berkley 

kutubxonalarida bir necha soatlab qolib ketardi; 

u yerda Martin o‘z nomiga, Gertruda, Meriyen va 

hatto  Jimning  ham  nomiga  yozilib  qo^ygan  edi. 

Jim bunga Martin olib bergan pivoga rosa miriqib 

to Ugandan keyin rozi boldi.  Martin shu tocrttala 

obunachi nomiga birtalay kitob  oldi,  endi uning 

hujrasida  har  kuni  kechasi  tong  otguncha  chi- 

roq o‘chmaydigan boldi, mister Xigginbotam esa 

buning  evaziga  Martindan  haftasiga  yana  ellik 

sent ortiqcha haq ola boshladi.

Lekin Martin o‘qigan kitoblar uni yana ko'proq 

bezovta  qilardi.  Yangi  kitobning  har  bir  sahifa-

68 

Jek  London

---

Martin Iden

69

si  uning  uchun  misoli  ilm  bo'stoniga  kiradigan 

bir  eshik  edi.  U  kitoblami  o‘qigan  sari  ilmga 

bolgan  ishtiyoqi  ham  orta  bordi.  Buning  usti- 

ga,  u nimadan boshlash zarurligini bilmas,  shu 

bilan  birga,  tayyorgarlikning  yo'qligi  unga  ko‘p 

xalal  berardi,  u  har  qanday  kitobxon  xabardor 

bolgan eng oddiy narsalarni ham bilmasdi. Mar­

tin g'oyat zo‘r ishtiyoq bilan she’r o‘qishga kirish- 

gan, lekin bu sohada ham ko‘p narsani bilmasdi. 

U  Suinbemning Ruf bergan kichik bir to'plami- 

dagi  she’rlarini  o'qish  bilan  cheklanib  qolma- 

di.  U  shoiming «Dolores»ini ham  o‘qib  chiqdi va 

unga  mukammal  tushundi.  Ruf  bu  asami  tu- 

shunmagan bolsa kerak, degan qarorga keldi u. 

Bunday nozik,  yengil  hayot  kechiruvchi  qiz uni 

qanday  ham  tushunsin?  Keyin  qoliga  Kipling- 

ning  she’rlari  tushib  qoldi  va  kitobni  o‘qirkan, 

o'ziga nihoyatda tanish narsalarni bir maqomda 

juda  ohangdorlik bilan, jozibali  tarzda ifodalov- 

chi  satrlarga  maftun  boldi.  Kiplingning jamiki 

she’rlariga xos  bolgan  narsa -  hayotga muhab- 

bat, psixologik tahlil Martinni hayratda qoldirgan 

edi.  «Psixologiya»  Martin  Idenning  so‘z  boyligiga 

kirgan yangi so‘z boldi. U o‘ziga izohli lug‘at sotib 

olib, bu bilan moddiy ahvolini yanada mushkul- 

lashtirdi va  quruqlikda yashash  muddatini  bir- 

muncha  qisqartirdi;  buning  ustiga,  mister  Xig- 

ginbotamning  ham  achchig'ini  chiqardi,  chunki 

lug'atga  tolangan  shu  pulni  ijara  haqi  uchun 

olishni afzal ko'rardi.

Kunduz  kunlari  u  Ruf istiqomat  qilib  turgan 

uyga hatto yaqin yolashga ham jur’at eta olmas- 

di, lekin kechalari chiroq yonib turgan derazalar-

---

70

Jek  London

ga yashirincha ко ‘z tashlab, hatto Rufni qurshab 

turgan  devorlarga  ham  suqlanib  boqib,  Morzlar 

uyining  atrofida  xuddi  o‘g‘ri  odamday  tentirab 

yurardi.  Bir  necha  marta  u  Rufning  akalariga 

to'qnash kelib qoldi, bir kun esa ancha yergacha 

mister Morzning orqasidan ergashib bordi;  Mar­

tin uni kuzatib borarkan, muyulishlarda,  ko‘cha 

fonuslarining  yorug'ida  Morzning yuz  bichimini 

o'rganar  va  qani  endi  bu  muhtaram  jentelmen 

hozir  katta  bir  falokatga  uchrasa-yu,  bu  falo- 

katdan  uni  qutqarib  qolsam,  deb  astoydil  orzu 

qilardi.  Boshqa  safar  u  birdan  ikkinchi  qavat 

derazasi  oldida Rufni ко‘rib  qoldi.  Qizning faqat 

boshi  ko‘rinib  turardi,  yelkasi  bilan  qollarining 

harakatidan  soch  tarayapti,  shekilli deb  oyiadi. 

Bu hoi faqat bir lahzagina davom etdi, lekin shu 

lahza ham butun vujudidagi qonni qaynatib, uni 

mast qiluvchi sharobga aylantirish uchun kifoya 

edi.  To‘g‘ri,  qiz  shu  zahotiyoq  deraza  pardasini 

yopdi, lekin Martin uning xonasi qayerga joylash- 

ganini bilib oldi va shu voqeadan so‘ng har safar 

uy  ro‘parasidagi  yolkadagi  daraxt  tagida  hech 

ketini uzmay son-sanoqsiz papiros chekib,  soat- 

lab derazaga tikilib turadigan boldi.  Kunlaming 

birida u Rufning onasini ко‘rib qoldi, u bankdan 

chiqib  kelayotgan  ekan,  shunda  Martin  o‘zi  bi­

lan  Rufni  ajratib  turgan  masofani  hech  qanday 

olchov  bilan  ham  olchab  bolmasligiga  yana 

bir  marta  ishonch  hosil  qildi.  Ruf pulini  bank- 

da  saqlovchilar  davrasiga  mansub  edi!  Martin 

esa umrida biron marta ham bank ostonasidan 

hatlab ichkari kirmagan va bunday mahkamaga 

faqat juda ham badavlat va qudratli odamlargina 

kira oladi deb bilardi.

---