Yangiasr avlopi

YIGIRMA BIRINCHI BOB

Iliq  va  huzurbaxsh  ajoyib  kunlar  boshlanar, 

erta  kuz  paytlarida  Kaliforniyada  bunday  kun­

lar  ko‘p  bolardi;  bunday  paytda  quyosh  go^o 

tutunga burkanganday tuyuladi,  kuchsiz  esgan 

shabada mudrab yotgan havoni zo‘rg‘a tebratadi. 

Xuddi rang-barang iplardan to'qilgandek kolcish 

tuman  do'ngliklar  orasiga  yashiringan;  ko'rfaz- 

ning  narigi  sohilida  esa  San-Fransisko  shahri 

tuman  ichida yastanib  yotardi.  Ko'rfaz  eritilgan 

metall singari yaraqlar, uning sathida onda-son- 

da,  goh  qilt  etmay  turgan,  goh  oqimga  qarab 

sustlik bilan suzib borayotgan kemalarning yel- 

kanlari oqarib ko'rinardi.  Uzoqda,  kumush rang

---

262

Jek  London

tuman  ichida  Tamalpays  chad  ko'targan,  Oltin 

Qopqa botib borayotgan quyosh shulasida chin- 

dan  ham  oltindek  tovlanardi,  uning  naryog'ida 

esa poyoni yo‘q Tinch ummoni  ko‘zga tashlanar 

edi;  ummon ufqlarida kirib  kelayotgan qishning 

ilk xabarchilari -  quyuq bulutlar to'dalangan edi.

Yozning ketar chog'i  edi.  Lekin u bu do‘nglik- 

lar orasida yurib, ketishni paysalga solar, vodiy- 

larda binafsha rang kolankalami quyuqlashtirar 

va o‘zining umr kechirganidan, hayotining sama- 

rali  o‘tganidan  ko'ngli  to lib,  horglnlikning  sur­

ma rang kafaniga o‘ralganicha, sokin va xotirjam 

jon berardi.  Martin bilan Ruf o‘z  sevimli tepala- 

rining  yon  bag'rida,  boshlarini  kitob  sahifasiga 

egib,  yonma-yon  tiqilishib  o‘tirishardi;  Martin 

unga Brauningni sevgan ayolning ishqiy she’rla- 

rini ovoz chiqarib, o'qirdi; u ayol shoimi shunday 

qattiq  sevgan  ediki,  bunday  sevgi  kamdan-kam 

ayollarda uchraydi.

Biroq mutolaa  sekin  borardi.  So‘nib  borayot­

gan tabiat go‘zalligining jozibasi nihoyatda kuch- 

li  edi.  Yilning  oltin  fasli,  xuddi  gunoh  qilishga 

pushaymon bolmagan go‘zal xonim singari, qan­

day  yashagan  bolsa,  shunday  olayotgan  edi, 

tevarak-atrofdagi havoning o‘zi ham  shirin xoti- 

ralardan  xumor  bolib,  holsizlangandek  tuyu- 

lardi.  Bu  holsizlik  Martin  bilan  Rufning  qoniga 

singib,  ularning  irodasini  bo‘shashtirar,  fikr  va 

qarorlarini kamalak rang tuman bilan  chulg'ar- 

di.  Martin bu holsizlik tuyg^usini qaytara olmas, 

ba’zan  o'zini  iliq  tolqinga  g'arq  bolganday  his 

qilardi.  Ularning  boshlan  bir-birlariga juda  ya- 

qin  keldi,  Rufning soch tolalan tasodifan  esgan

---

Martin Iden

263

shabadadan Martinning yonogiga tegib  ketgan- 

da,  kitobdagi  satrlar yigitning ko‘z  oldida jimir- 

lashib ketdi.

Martin  yanglishib  ketib,  o‘qiyotgan  yerini 

yo'qotib qo Uganda:

-   Nazarimda,  nima  о‘qiyotganingizni  o'zingiz 

eshitmayotganga o^xshaysiz, -  dedi Ruf.

Martin  chaqnab  turgan  ko'zlarini  qizga tikdi, 

lekin sir boy bermasdan javob qildi:

-  Siz ham eshitmayapsiz. Oxirgi sonetda nima 

yozilgan edi?

-   Bilmayman,  -   deb  kulib  yubordi  Ruf.  -  

Esimdan chiqib qoldi.  Endi o'qimay qo^a qolay- 

lik. Havo juda ham yoqimli.

-  Endi biz ancha vaqtgacha birga sayr qilmay- 

miz, -  dedi Martin jiddiy ohangda. -  HoV ana u 

yoqda, ufqda bo‘ron kotarilyapti.

Kitob uning qolidan sirg'alib tushib ketdi, endi 

ular hech narsa ко ‘rmayotgan xayolchan ko'zla- 

rini  mudroq  bosgan  ko‘rfazga  tikib,  jim  otirar- 

dilar.  Ruf Martinning  boyniga  ko‘z  qirini  tash- 

lab qo^di. Yeming tortish kuchi qonunidan ham 

kuchliroq,  taqdiri azaldek qudratli bir kuch bir­

dan qizni o'ziga torta boshladi.  U yelkasini Mar­

tinning yelkasiga tegizish uchun atigi bir enlikki- 

na engashishi kerak edi, bu hoi uning ixtiyorisiz 

sodir boldi.  U go у  о kapalak gulga tegib otgan- 

day  Martinga  yelkasini  xiyolgina  tegizib  qoydi, 

tegdi-yu, shu zahoti Martinning ham unga aynan 

shunday yengil tegib qoyganini, yana shu zahoti 

Martinning butun vujudida titroq turganini ham 

his  qildi.  Ruf darhol  o'zini  chetga surishi kerak 

edi.  Ammo  u  endi  o'zini  idora  qila  olmay qoldi.

---

264

Jek  London

U nimaiki qilsa, hammasini bexosdan, g'ayriixti- 

yoriy  ravishda  qilardi,  xullas,  u  shodiyona  tel- 

balik hissiga berilib,  endi  hech  narsaning tash- 

vishini qilmay qotygan edi.

Martin  ikkilanib  turib,  qolini  uzatdi  va  Ruf- 

ning  belidan  quchoqladi.  Qiz  vujudini  o'rtab 

yuborgan  lazzat  bilan  kutar,  lekin  nimani  ku- 

tayotganini o‘zi ham bilmas edi;  uning dudoqla- 

ri qovjirab  ketdi,  yuragi  qattiq-qattiq urar,  qoni 

o‘t  bolib  jo'shardi.  Martin  uni  yana  qattiqroq 

quchoqlay  boshladi,  u  Rufni  sekin-sekin,  juda 

ehtiyotlik bilan o'ziga tortardi.  Qizning ortiq ku- 

tishga  toqati  qolmadi.  U  entikib  xo‘rsindi-da, 

g‘ayriixtiyoriy  harakat  bilan  boshini  yigitning 

siynasiga qo“ydi.  Martin  shu  zahoti  boshini  eg- 

di-yu, dudoqlar dudoqlarga tutashdi.

Bu  muhabbat  bolsa  kerak,  deb  otyladi  Ruf 

bir  zumgagina  hushiga  kelib.  Agar  muhabbat 

bolmasa  o‘ta  sharmandalik.  Albatta,  bu  faqat 

muhabbat edi. U belidan quchib, lablarini uning 

lablariga  tutashtirgan  bu  odamni  sevadi.  Qiz 

beixtiyor  o‘z  vaziyatini  yaxshilamoqchi  bolgan- 

day  harakat  qilib,  yigitning  pinjiga  yana  suqil- 

di, keyin birdan, uning quchogldan deyarli otilib 

chiqdi-da,  o'zini  yo‘qotib,  qat’iylik  bilan  Martin 

Idenning  quyoshda  qoraygan  botyniga  qollari 

bilan  mahkam  chirmashib  oldi.  Qanoatlangan 

orzu quvonchi shu qadar kuchli,  shu qadar shi- 

rin  ediki,  Ruf  shu  onning  o'zida  eshitilar-eshi- 

tilmas  bir  ingrab  hushidan  ayrilib,  Martinning 

kolcsiga boshini qotydi.

Yana  ancha  vaqtgacha  og'izlaridan  bir 

og‘iz 

ham so‘z chiqmadi. Martin ikki marta engashib,

---

Martin Iden

265

qizni o‘pdi,  o'parkan,  har gal qizning dudoqlari 

qo‘rqa-pisa  Martinning  lablari  sari  talpinar, 

siynasi  esa  g'ayriixtiyoriy ravishda yanada qu- 

layroq  vaziyatga  tushishga  urinardi.  Qizning 

Martindan  ajralishga  madori  yo'q  edi,  Martin 

esa  uni  jimgina  quchoqlab  o'tirib,  ko'rfazning 

narigi sohilidagi ulkan  shaharga tikilar,  ammo 

ko'zlari  hech  nimani  ko'rmasdi.  Bu  gal  uning 

ko‘z  oldida  hech  qanday  lavhalar  namoyon 

bolmadi.  U  faqat  shu  ajoyib  kun  singari  is- 

siq,  o'z  muhabbati  singari  alangali  ranglar  va 

charog'on shulalarni ko'rdi.  U Rufga engashdi, 

Ruf gap boshladi:

-   Meni  qachondan  beri  sevasiz?  -   pichirlab 

so'radi qiz.

-   Sizni  ko'rganim  birinchi  kuni,  birinchi 

daqiqadan beri.  O'sha vaqtdayoq sizni sevib qol­

gan edim,  o'shandan beri tobora yana qattiqroq 

seva  boshladim.  Endi  esa  yana  ham  kuchliroq 

sevaman,  azizam.  Men devona bolib qoldim.  Bu 

baxtdan boshim gangib qoldi.

-  Martin... azizim? Ayol bolish qanday yaxshi,

-  dedi qiz chuqur bir tin olib.

Martin  uni  yana  mahkam  quchoqladi,  so'ng 

ohistagina so'radi;

-   Siz-chi,  siz  birinchi  marta  qachon  sezgan 

edingiz?

-  O, buni men allaqachon, deyarli o'sha zaho- 

tiyoq sezganman.

-   Bundan  chiqdi,  men  ko'rshapalak  singari 

ko'r ekanman-da!  -  deb  Martin qichqirib yubor- 

di,  uning ohangida o'kinch bor  edi.  -  Men  buni 

hozirgina, sizni o'pgan paytimda sezdim.

---

266

Jek  London

-  Men unday demoqchimasdim.  -  Qiz xiyolgi- 

na  surilib  Martinga  tikildi.  -   Meni  sevishingizni 

ko‘pdan beri sezganman demoqchiydim.

-  O'zingiz-chi? -  deb so‘radi yigit.

-  Men  sevishimni bexosdan payqab  qoldim. -  

Qiz juda ohista gapira boshladi,  ko‘zlari tuman- 

lanib,  iliq bir ifoda kasb etganday boldi, yonoq- 

lariga  qizil  yugurdi.  -  Toki  siz  meni...  Quchoq- 

lamaguningizcha  tushunmagan  edim.  Keyin, 

men  shu  daqiqagacha  hech  qachon  sizga xotin 

bolishni  o^lamagan  edim,  Martin,  nima  bilan 

meni maftun etdingiz?

— Bilmadim,  -  deb jilmaydi Martin,  -  o‘z mu- 

habbatim bilan bolsa kerak-da. Mening muhab- 

batim nainki ayol kishining yuragini, hatto tosh- 

ni ham erita oladi.