Yangi pedagogik texnologiyalar

13
Ta’lIM TexNoloGIyalarI № 5–6, 2012
• Таълимда технологик ёндошув
катта маҳорат талаб қилади. Ўқитувчи ўқувчига 
билимни беради, ўқувчи уни қабул қилишга 
тайёр бўлиши яъни фаол бўлиши керак. Унда 
ўқитувчиларнинг роли катта, ўқитувчи шахсий на-
муна бўлиши, боланинг ишончини қозониши дар-
кор.
Математика 
ўқитувчиси 
ўқувчиларнинг 
меҳрини қозониш учун қандай бўлиши керак?
• Зарурий шарт, математика ўқитувчиси ўз фа-
нидан чуқур билимга эга бўлиши, шу билан 
физика, кимё, чизмачилик, математикани ама-
лиётга татбиқларини билиши;
• Ўқитувчи математикани ўқитиш методикасини 
жуда яхши билиши;
• Барча ўқувчиларга меҳрибон, адолатли, барча 
ўқувчиларга бир хилда бўлиш;
• Ўқитувчи ҳар бир ўқувчининг қизиқишидан ха-
бардор бўлиши;
Математикадан ташқари қандай касбга қизиқи-
шини билиши;
Ўқитувчи ўзига ва ўқувчиларга нисбатан та-
лабчан бўлиши керак. Ҳар бир дарсга олдиндан 
мустаҳкам тайёрланган ҳолда бўлиши зарур. За-
монавий педагогик технологиядан фойдала-
ниб дарсни ташкил қилиш учун жуда кўп меҳнат 
қилиш, ўқувчилар йўл қўядиган хатоларни чидам 
билан бартараф этиш зарур. Унинг учун, қўшимча 
синфдан ташқари машғулотлар ташкил қилиш, 
мустақил ишлашга ўргатиш мақсадга мувофиқ.
Яна математика ўқитувчисига хос хислатлар 
дарсда ўзини тутиши, ҳар бир сўзни ўз ўрнида 
ишлата билиши, ўқувчиларга қандай таъсир 
ўтказаётганини эътибордан четдан қолмаслиги, 
ўқувчиларда зарур бўлганда муаммоли саволлар 
бериб, қизиқишини ошириши керак. Ўқувчиларнинг 
ўтилган мавзу бўйича янгидан-янги фикрлар айти-
шига эришиш зарур. Ўқувчини мустақил фикрлаш-
га ўргатиш учун мавзуга доир ҳаётий, тарихий, 
қизиқарли мисол ва масалалар бериб бориш керак.
Ўқитувчи биринчи навбатда математик нутқни 
ўзида мужассамлаштириши, ҳозирги вақтдаги 
турли муаллифлар томонидан ёзилаётган дарс-
ликдаги математик муаммоларни тўғри англаш 
ва ўқувчига етказиши, математик нутқ яхши эгал-
лаган бўлиши, математика фанини ўқитиш жара-
ёнида ўқувчининг математик нутқини математик 
терминология билан бойитиш, боланинг ада-
бий нутқини бойитиш каби амалга оширилади. 
Ўқитувчи шу нарсани унутмаслиги керакки, мате-
матик нутқни ўқувчи фақат мактабда – ўқитувчи 
ва ўқувчилардан эшитадилар ва дарсликлардан 
ўқийдилар. Шунинг учун ўқувчиларнинг математик 
нутқини шакллантириш ва ривожлантириш объек-
ти ва намунаси математика ўқитувчиси ҳамда ик-
кинчи ўқитувчи математикага доир адабиётлардир.
Математика ўқитувчисига қўйилган давлат та-
лабларидан яна бири 5–9 синфларда математик 
чизмаларни аниқ чизишга ўргатиш.
Методик адабиётларни таҳлил қила били-
ши, “Халқ таълими” журнали, “Физика, матема-
тика ва информатика” илмий-методик журнали 
мақолаларидан ўқитиш жараёнида фойдалана 
олиши шарт.
Буюк педагог методист Д.Пойа математи-
ка ўқитувчилари қандай бўлишлиги ҳақида 
қуйидагича фикр юритади;
1. Ўз фанига қизиқувчи.
2. Ўзининг фанининг чуқур билувчи.
3. Математик янгилик яратиш методларини били-
ши.
4. Ўқувчининг ўрнига ўзини қўя билиш ва ўқув-
чининг хоҳишини юз кўринишидан билиш.
5. Ўқувчиларни системали ишлашга ўргатиш, ақл 
омборини зарурий билимлар билан тўлдириш.
6. Билим йўлларини очишга ўргатиш.
7. Исботлашга ўқитиш.
8. Мисол ва масалаларни ечишнинг умумий ме-
тодларини топишга ўргатиш.
9. Мисол ва масалаларни ечиш сирларини айт-
масдан, кўпроқ ўқувчининг ўзлари топишга 
ўргатиш.
Ўқувчиларни математика фанига қизиқтириш 
учун ўқитувчининг ўзи математика тарихини жуда 
чуқур билиши. ДТС асосида тузилган дастурда 
белгиланган мавзуни ўтишда тарихий материал-
лардан албатта фойдаланиш керак. Тарихий маъ-
лумотлар математик билим, малака, кўникмаларни 
ривожлантиради ва ўқувчининг дунёқарашини кен-
гайтиради.
Математика ўқитувчисининг шахсий кутубхо-
насида дарсликлардан ташқари қуйидаги зарурий 
адабиётлар бўлиши шарт:
• Алгебра, анализ, геометрия эҳтимоллар наза-
рияси, ҳисоблаш техникаси кибернетика, ин-
форматика ва ҳ.к.;
• Физика ва астрономия.
• Математика тарихи.
• Математика ўқитиш методикаси, педагогик-
психологик адабиётлар.
• Илмий методик журналлар. “Халқ таълими”, 
“Физика, математика ва информатика”.
• Синфдан ташқари ишлар учун методик қўл-
ланмалар.
Математика фанини ўқитиш жараёнида ўқув-
чилар билан ўқитувчиларнинг олиб бориладиган 
ишларини қуйидаги турларга бўлиш мумкин.
• Жамоа билан ишлаш ўқув режаси, дастур асо-
сида.
• Ўқитувчи томонидан берилган вазифаларни 
мустақил тайёрлаш.
• Ўқитувчининг гуруҳлар билан, якка ўқувчилар 
билан қўшимча ишлар ташкил қилиши.
• Синфдан ташқари ишлар, қийинлаштирилган 
мисол ва масалалар ечиш, математик тўга-
раклар, факультатив курслар, синфдан ташқи 
ишлар ва ҳ.к.

---