Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

 
7. Fridmanning pulning zamonaviy miqdoriy nazariyasi 
1956 yilda Milton Fridman “Pulning miqdoriy nazariyasi: yangi versiyasi” mashhur kitobini
chop etgan, shunga qaramasdan, I.Fisherning bu ishida miqdoriy nazariyasi ishiga suyangan bo’lsa 
ham, uning pulga talab nazariyasi I. Fisherga nisbatan M.Keynsga ko’proq o’xshaydi.
Uning o’tmishdoshlari kabi
Fridman pulni saqlash motivlarini o’rgandi. Ularni izchil 
o’rgangandan ko’ra Keynsga o’xshab, u shunchaki tahmin qildiki har qanday aktiv uchun pulga 
talab o’sha faktorlar bilan aniqlanadi. Keyin Fridman talab nazariyasini aktivlar va pulga qo’lladi.
Aktivlarga talab nazariyasiga binoan, pulga talab puldan kutilayotgan daromadga nisbatan 
boylik hajmiga va kutilayotgan boshqa aktivlarning daromad olib kelishiga bog’liq. Keyns kabi, 
Fridman tan oldiki malum miqdorda pul qoldiqlarini haqiqiy ko’rinishda ushla
b turishga harakat 
qilishadi. Shuning uchun Fridman pulga talabni quyidagicha ifodaladi : 
M
^=/(Yp,
+
p
̴
r
m<
r
e
̴
r
m<
p,
̴
r
m) 
42
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European 
edition, 2013. Page 455

---

186
Bu erda M
d
/P haqiqiy pul qoldiqlariga bo’lgan talab, Y –
boylik darajasi, Fridman bo’yicha 
doimiy daromad deb nomlanadi( joriy diskontlangan turar narxi kelgusi barcha daromadlarning 
yoki soddalashtirilganda kutilayotgan o’rtacha uzoq muddatli daromad) ,Ƨ
m
pullardan 
kutilayotdan daromad, Ƨ
b
obligatsiyalardan kutilyotgan daromad, Ƨ oddiy aksiyalardan 
kutilayotgan daromad, inflyasiyani
ng kutilayotgan o’sishi. Tenglama ostidagi belgilar 
ko’rsatadiki, pulga bo’lgan talab bilan va unga mos o’zgaruvchilar bilan orasidagi qanday 
bog’lanish borligini ko’rsatadi:to’g’ri (+) teskari (
-). Fridman nazariyasidagi pulga talab omillarini 
va ularning 
ahamiyatini ko’rib chiqamiz.
Malum bo’lishicha aktivlarga talab boylikka to’g’ri bog’lanish, shuning uchun ham pulga 
talab doimiy daromadga to’g’ri bog’lanishdir( boylik darajasi Fridman bo’yicha). Qaysiki (+) 
belgi bilan belgilangan Y
p
o’zgaruvchi ostida. Doimiy daromad (kutilayotgan o’rtacha uzoq 
muddatli daromad) odatdagiga qaraganda qisqa muddat ichida ancha kam tebranadi, chunki uning 
ko’plab o’zgarishlari vaqtli harakterga ega. Masalan, iqtisodiy o’sish paytida daromadlar tez 
ortadi, ammo bu hodisa v
aqtinchalik va o’rtacha uzoq muddatli daromad unchalik o’zgarmaydi. 
Bundan kelib chiqadiki, yuqori faollik paytida doimiy daromad joriy vaqtga nisbatan unchalik 
sezilarli darajada ortmaydi. Retsessiya davrida joriy daromadlarning kamayishi kuchli bo’ladi, 
ammo bu vaqtinchalik harakterga ega, Shuning uchun o’rtacha kutilayotgan uzoq muddatli 
daromad joriydagiga qaraganda unchalik kamaymaydi. Doimiy daromadning pulga bo’lgan talab 
omillaridan biri deb qarab shunday xulosaga kelamizki pulga talab qisqa mudatli iqtisodiyotdagi 
tebranishlarda unchalik o’zgarmaydi.
Aholi o’z jamg’armasini faqat pul ko’rinishida saqlamasligi mumkin. Fridman alternative 
pullarga bo’lgan jamg’armani 3 ko’rinishga bo’ldi: obligatsiyalar, aksiyalar va boylik. Aholi agar 
ularning darom
ad keltirishi kutilayotgan pul daromad keltirishidan yuqori bo’lsa bu turdagi pulni 
afzal ko’radi. Pulga talabdagi ohirgi uchta o’zgaruvchilar bu alternativ pullardan kutilayotgan 
daromadning og’ishi kutilayotgan puldan keladigan daromadga nisbatan. Har bir o’zgaruvchi 
ostidagi (-)belgisi shundan dalolat beradiki , ularning ihtiyoriy bittasining ortishida pulga talabni 
kamayishiga olib keladi .
Puldan kutilayotgan daromadga Ƨ
m,
barcha uchta holda, ikkita omil tasir etadii. 
1. Depozit bo’yicha bank hizmati doirasi, pul massasi ichiga kiradi, masalan, pul 
to’lovlarini chek orqali yoki avtomatik tarzda to’lanishi. Bunday turdagi hizmat hajmining o
rtishi 
bilan pullardan kutilayotgan daromad ortadi. 
2. NOW tipidagi schotlar va boshqa depozitlar bo’yicha foizli to’lovlar summasi pul 
massasiga kiradi. Foiz to’lovlarining summasini ortganida pullardan kutilayotgan daromad ortadi. 
Agar pulga talab funks
iyasidagi Ƨ
b 
–
Ƨ
m
va Ƨ –
Ƨ
m 
ifoda obligatsiyalar va aksiyyalardan 
kutilayotgan daromadni harakterlaydigan bo’lsa, bunday holda puldan kutilayotgan daromadga 
nisbatan if - 
Ƨ
m 
ifoda boylik va puldan kutilayogan daromad orasidagi farqni ifodalaydi. Boylikdan 
kutilayotgan daromad- 
narx oshganligi tufayli kapitaldagi kutilayotgan ko’tarilishning normasi va 
u kutilayotgan inflyasiya o’sish suratiga teng. Masalan, 10 % inflyasiya o’sish surati kutilayotgan 
bo’lsa, boylikdan kutilayotgan daromad ham 10 % ni tashkil
etadii. ∏
5
-r
m
o’sganda boylikdan 
kutilayotgan daromad pulga nisbatan o’sadi, va pulga talab tushadi.
43
43
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European 
edition, 2013. Page 456