Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Pulga bo’lgan spekulyativ talab.
 
Pulga talabning Keyn
schilikning spekulyativ modeliga binoan aholi o’z boyligini faqat pul 
ko’rinishida (agar kutilayotgan daromad obligatsiyalardan, puldan kutilayotgan daromaddan 
kamroq bo’lsa) yoki obligatsiya ko’rinishida (daromadning teskari munosabatda) bo’lsa, faqatgina
bu ikki ko’rsatkichni tengligida (juda kam hollarda) aholi aktivlarni ikki ko’rinishda saqlaydi. 
Bundan kelib chiqadiki, Keynsning modeli tahmin qiladiki, deyarli hech kim obligatsiyani ham 
pulni ham qadr qiymatini saqlab qolish uchun bir vaqtda ishlatmaydi. Keyns nazariyasida kamdam 
41
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European 
edition, 2013. Page 453

---

185
kam uchraydigan aktivlarning diversifikatsiyasi va ko’plab tadqiqotlarga asoslanishi, bu pulga 
bo’lgan spekulyativ talab nazariyasining qattiq tanqidga uchrashiga sabab bo’ldi.
Keynchilik yondashuvidagi kamchiliklarni yengish uchun Tobin spekulyativ pulga talab 
modelini ishlab chiqdi, tahminlarga asoslangan, qaysiki moliyaviy aktiv portfelinining 
strukturasini aniqlashda aholi faqat kutilayotgan daromadni emas, balki shu bilan birga bu 
aktivning boshqa aktiv bilan taqqoslagandagi riskini hisobga oladi. Tobin tahmin qildiki 
ko’pchilik tavakkalchilik qilmaydi va kamroq daromad olib kelish ko’rinishida aktivlarni 
ushlashadi. Muhimi pul daromadi aniq (Tobin tahmin qilardii u nolga teng). Shuning uchun agar 
obligatsiyalardan kutilayo
tgan daromad puldan kutilayotgan daromaddan yuqoriroq bo’lsa ham 
odamlar boyligini pul ko’rinishida saqlashadi chunki obligatsiyalar yuqoriroq riskka ega bo’lgan 
aktivdir. 
Tobin modelidan kelib chiqadiki, risk darajasining moliyaviy aktivlar portfelida pullar va 
obligatsiyalar saqlashni diversifikatsiya qilish orqali pasaytirishi mumkin. Tobin modeli Keyns 
modeliga nisbatan asosliroq chunki iqtisodiy agentlarning say harakatini aniqroq ifodalaydi. 
Ammo Tobin Keynsning pulga spekulyativ talabining kamchilikl
arini to’liq hal qila olmadi. 
Hatto pulga spekulyativ talab borligi shubha uyg’otadi. Nima agar nolevoy
riskli aktivlar mavjud 
bo’lsa ( pulga o’xshash) ammo yuqori daromadli? Shu holatda pulga spekulyativ talab bo’lishi 
o’rinnli bo’ladimi? Yo’q, chunki aho
li pulni emas bu aktivni saqlashni istaydi. Natijada moliyaviy 
aktiv potrfeli daromadi ortadi va risk ortmaydi. Ammo bunday veksellar mavjudmi amerika 
iqtisodiyotida? Ha, AQSh g’azna veksellari va boshqa aktivlar defolt riski va pul daromadi bilan 
aloqasi 
yo’q. Unday bo’lsa nega jamg’armani naqd pul ko’rinishda saqlash lozim(transaksion 
motiv va ehtiyotkorlik motivini hisobga olmagan holda)?
Tobin modeli buni tushuntirmasa ham nega aholi jamg’armasini naqd pul ko’rinishida 
saqlaydi, bu qanday qilib iqtisodiy agentlar aktivlarni tanlashida yaxshiroq tushunishga yordam 
beradi. Tobin modeli aktivlarni baholash nazariyasida va aktivlarning moliaviy portfelini tuzishda( 
u yoki bu aktivlarni sotib olishda qaror qabul qilishda)yangi bosqich bo’ldi. 
Ko’rganimizdek
Keynsning tarafdorlari pulga talabning uchta turini yaxshiroq tushuntirib 
berishga harakat qilishdi (transaksionlik bo’yicha , ehtiyotkorlik va spekulyativ bo’yicha). Keys 
tomonidan asoslangan pulga spekulyativ talabini qisman takomillashtirishga erishildi chunki 
bunday talab mavjudmi yoki yo’qmi degan savol paydo bo’ladi. Ammo transaksion va 
ehtiyotkorlik talabi bu ikki tarkibni foiz stavkasiga nisbatan teskari bog’liqlikni ko’rsatadi. Bu 
Keyns aytganalarini isbotlaydi ya’ni pulga talab foiz stavkaga bog’
liq bundan kelib chiqadiki 
pulning aylanaish tezligi doimiy emas va nominal daromad faqatgina pul massasi bilan emas balki 
boshqa faktorlar bilan ham bog’liq.
42