|
Uchta motivning birlashishi
38
Pulga talabning 3 ta motivini birlashtirib Keyns aniq nominal va haqiqiy kattaliklarni ajrata
oldi. Pulga bo’lgan narx unga nima sotib olish mumkinligi bilan aniqlanadi. Masalan agar
iqtisodiyotdagi o’rtacha narx
ikki barobar oshsa o’sha nominal pul miqdoriga ikki barobar kamroq
tovar va xizmatlarni sotib olish mumkin. Keyns ta’kidlar ediki ma’lum miqdordagi pul
38
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European
edition, 2013. Page 450
182
qoldig’lariga egalik qilishga harakat qilishadi(haqiqiy ifodadagi pul miqdori) bu pulning haqiqiy
miqdo
ri yuqorida ko’rgan uchta motiv bilan aniqlanadi va haqiqiy daromad Y ga bog’liq va
protsentli stavka I ga bog’liq. Keyns pulga talab tenglamasini keltirib chiqardi, likvidlikni afzal
ko’rish funksiyasi nomi bilan mashxur, Shunga ko’ra real pul qoldiqlariga bo’lgan talab M
d
/P bu
funksiya i va Y
6
M
N
- + = / 0 yu
‘
-
’ va ‘+’ belgilar manfiy bog’liqlikni ko’rsatadi real pul qoldig’iga bo’lgan talabni protsent
stavka i dan va musbat bog’lanishni real daromad Y dan likvidlikni afzal ko’rish funksiy
asi pulga
talab bo’yicha faktorlarni isbotlaydi. Shunday qilib Keyns xulosa qildi : pulga bo’lgan talab faqat
daromadga bog’liq emas balki protsent stavkaga ham bog’liq. Mana Shunda Keynsning nazariyasi
Fisher nazariyasidan farq qiladi qaysiki protsentli stavkani hisobga olishmagan. Likvidlikka
moyillik tenglamasini quyidagicha yozish mumkin :
P
M
′′
˜/aF
Tenglikni ikki tarafini G ga ko’paytirib va Mˆni M ga almashtirib(ular teng pul bozorida
muvozanatli bo’lgan holda):
V
lm
u
py
-lp
y
o’ 22.5
Tenglamaga k
o’ra, Keynsning nazariyasiga ko’ra aylanish tezligi doimiy emas, foiz
stavkaning o’zgarishi bilan tebranadi. Pulga talab foizli stavkaga teskari bog’liqlikda, bundan
kelib chiqadiki qachonki I ko’paysa f(I,Y) tushadi, va aylanish tezligi kattalashadi. Bosh
qacha
qilib aytganda foiz stavkalarning o’sishi, kamroq haqiqiy pul qoldiqlarini o’zida ushlashga
undaydi, berilgan daromadlar bo’yicha va aylanish tezligi o’sadi. Shunday qilib, likvidlikni afzal
ko’rish nazariyasidan quyidagi xulosaga kelinadi foiz stavkalardagi sezilarli o’zgarishlar bo’lsa
aylanish tezligi sezilarli tebranadi. Shuni aytish lozimki 22.5 tenglama aylanish tezligining o’sish
tezligini pasayishini ko’rsatadi iqtisodiy inqiroz paytida. Buni nima bilan izohlash mumkin ? foiz
stavkalarning sikilli xarakteri haqida bir eslaylikchi. iqtisodiy yuksalish paytida foiz stavkalar
ko’tariladi, retsessiya davrida esa pasayadi. Lividlikni ustun ko’rish nazariyasiga ko’ra foiz
stavkalarning o’sishi pul aylanish tezligi ortishiga olib keladi. Foiz stavkalarning o’zgarishi
tebranish bilan bir qatorda , muvozanatli aylanish tezligining tebranishiga sharoit yaratadi.
Spekulyativ pulga talab modeli aylanish tezligi tebranishining boshqa sababini ham ochib
beradi. Normal darajadagi foiz stavkasining o’zgarishida pulga bo’lgan talab bilan nima sodir
bo’ladi ? masalan nima bo’ladi agar odamlar kelajakda foiz stavkasining ko’tarilishini kutishsa
hozirgi kunga nisbatan ? foiz stavkalarning o’sishining kutilishi bilan birga obligatsiyalarga
bo’lgan narxlarning tushishini kutishadi va kapital yo’qotilishidan qo’rqishadi. Obligatsiyalardan
kutilayotgan daromad pasaymoqda, alternative usulda pulni saqlashga bo’lgan ehtiyojga talab
ko’payadi. Natijada ularga bo’lgan talab oshadi. Bu shuni anglatadiki f(I,Y) kattalashadi v
a
aylanish tezligi kamayadi. Pulning aylnish tezligi o’zgaradi kutilayotgan foiz stavkalarning
o’zgarishida; bu kutilishlarning nomuvozanatliligi nomuvozanat pul aylanish tezligiga olib keladi.
Bunga yana bir sabab nega Keyns aylanish tezligini doimiy emas deb hisoblashida.
Demak keynchilik nazariyasining likvidlikni ustun ko’rilishi, pul saqlashning 3 ta motivni
ko’rib chiqadi:
Transaksionli, ehtiyotkorlik motivi va spekulyativ. Ikkita motiv bo’yicha pulga bo’lgan
talabni hisobga olib, Keyns teskari bog’liqlikni isbotladi, spekulyativ motiv bo’yicha foiz
stavkasining darajasiga qarab.
Keynchilik pulga talab nazariyasidan shunday xulosaga kelinadiki aylanish tezligi doimiy
emas, u foiz stavkalarga to’g’ri bog’langan, qaysiki kuchli tebranishga moyil. Keyns n
azariyasiga
ko’ra aylanishning doimiy emasligi yana bir narsa bilan isbotlangan, foiz stavkalarning normal
darajasiga nisbatan o’zgarishlarning kutilishi pulga talabni o’zgartiradi va shuningdek ularning
aylanish tezligini ham. Shunday qilib Keynnsning nazariyasi klassiklarning miqdoriy nazariyasini
shubha ostiga qoldiradi ya’ni nominal daromad pul miqdorining o’zgarishi bilan aniqlanadi.
39
39
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European
edition, 2013. Page 452
183
Do'stlaringiz bilan baham: |
