Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

MxV
(demak 
PxY
) o’zgarmaydi. Ayirboshlash tenglamasidan nominal 
daromadni aniqlashga o’tish uchun aylanish tezligiga ta’sir etadiigan faktorlarni ko’rib chiqish 
kerak. 

---

177
Aylanish tezligining aniqlovchilari
35
 
Irving Fisher shuni isbotladiki, pulni aylanish tezligi 
iqtisodi
y sub’ektlarning transaksiya qilishi bilan bog’liqligini ko’rsatdi. Agar bitim qilinayotganda 
hisob kitob schyotlari ishlatilayotgan bo’lsa va kredit kartochkalar, demak iqtisodiyotda ishlab 
chiqilgan tovar va xizmatlarga to’lash uchun kamroq pul kerak bo’
ladi (Mi PxYga nisbatan)va 
aylanish tezligi (PxY)/M kattalashadi. Teskarisiga agar aholi sotib olganiga naqd to’lasa yoki chek 
bilan o’sha nominal daromad darajasida ko’proq pul kerak bo’ladi va aylanish tezligi pasayadi. 
Bunda Fisher taxmin qilgan ediki qisqa muddatda aylanish tezligini doimiy deb hisoblash mumkin 
chunki institutsional va texnologik faktorlar sekin o’zgaradi.
Haqiqatda 
Fisher
ayirboshlash tenglamasini iqtisodiyotda nominal tranzaksiya qiymati 
PT
ga nisbatan ishlab chiqqan edi: 
MV
T
=PT
, 
P- tr
anzaksiyaning o’rtacha bahosi; T
- yiliga transaksiyalar miqdori V
T
=PT/M-transaksiyada 
pulning aylanish tezligi 
Transaksiyaning nominal qiymatini aniqlash qiyin bo’lgani uchun, miqdoriylik nazariyada 
yalpi ishlab chiqarish- 
Y
dan foydalanilgan. 
T=vY
deb faraz qilib qaerda 
v
= doimiy proporsiyalik 
koeffitsenti, Fisher tenglamasidan quyidaiga ega bo’lamiz:
MV
T
=vPY
yoki 
V=tˆ/v
Pulga bo’lgan talab 
Fisherning miqdoriylik nazariyasini yana bir talqini, uni pulga bo’lgan 
talab tarafdan, ya’ni odamlar o’zlarida saqlamoqchi bo’lgan pullari nuqtai nazaridan qarashdir.
Aholi qo’lidagi pullar miqdorini o’rgangan holda berilgan umumiy daromad darajasiga 
ko’ra, pulning miqdoriy nazariyasini pulga bo’lgan talab sifatida qarash mumkin. Bunga biz 
tenglamani ikki tomonini V ga 
bo’lib ko’ramiz
M = 
1
V
xPY, 
Qayerdaki nominal YaMM PxY PY kabi yozilgan. Pul bozori muvozanatda bo’lganda, aholi 
qo’lidagi pul M pulga bo’lgan talabga teng bo’ladi. K=1/Y deb bu erda k = const chunki V = const 
tenglamani quyidagicha yozamiz : 
M
d
=kxPY 
Ten
glama shuni qayd qiladiki, bitimlar hajmi berilgan YaMM bo’yicha qilinadiganlar PY 
pulga talab M
d
ko’rsatkichini aniqlaydi. Bundan Fisherning pul miqdorining asosiy xulosasi kelib 
chiqadi: pulga talab asosan daromadga bog’liq va foizli stavka pulga bo’lgan
talabga ta’sir 
ko’rsatmaydi.