Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

Uu
ш0 
у + I2rc = U2;

---

Bu tenglamalarga mos keladigan tuzilish sxemasi 5.1-rasmda 
keltirilgan. Baza qiymatlari assinxron dvigatelning rejimiga qarab 
tanlanadi.
hrs
5.1-rasm. Assinxron dvigatelning tuzilish sxemasi.
Usi va Us2 ikki fazali mashinaning stator kuchlanishi: Isi va Is: stator
toklari rc, Lc va rp, Lp - mos ravishda stator va rotor chulg‘amlarining
parametrlari; Lm -  magnitlovchi kontur induktivligi; 
- stator oqimining
ilashishi; co0 - magnit maydonining aylanish tezligi; Pp — dvigatel
qutblar soni.
Savol va topshiriqlar
1. Dvigatelning inersiya momenti nimalarga bog‘liq?
2. Elektr yuritmaning inersiya momenti qanday aniqlanadi?
3. Elektr yuritmaning harakat tenglamasini yozing.

---

4. Е1еЦйг yuritmaning dinamik momenti qanday aniqlanadi?
5. Elektromexanik vaqt doimiyligi nima va u qanday aniq­
lanadi?
6. Elektr mashina yakorining induktivligi qanday aniqlanadi?
7. Elektrmagnit vaqt doimiyligi nima va u qanday aniqlana-
di?
8. Yakor zanjiridagi EYKlar muvozanati tenglamasi qanday 
tashkil etuvchilardan iborat?
9. Assinxron dvigatelning elektromexanik vaqt doimiyligi 
ifodasini yozib bering.
10. Assinxron dvigatelning tuzilish sxemasini tasvirlab be­
ring.

---

VI bob. ELEK TRO M EX A N IK TIZIM LA R
DINAM IKASI
6.1. ELEK TRO M EX A N IK TIZIM LA RD A G I 
0 ‘TK IN C H I JARAYONLAR
Zamonaviy ishlab chiqarishda elektromexanik qurilmalar vo- 
sitasida ishchi mashinalari samarali boshqariladi. Bunda mexa- 
nizmning ish organida kerakli tezlik va tezlanishlami ta’min- 
lashni, kuchlami cheklashni hamda mo‘tadillashni talab qiladigan 
rejim elektr yuritma bloklariga dasturlash qurilmasi orqali yoki 
operator vositasida beriladigan buyruqlar hisobiga ta’minlanadi. 
Bir rejimdan boshqasiga o‘tish boshqarish ta’sirini o‘zgartirish 
hisobiga amalga oshiriladi.
Shuni qayd etish kerakki, zamonaviy elektr yuritma ko‘pincha 
o‘tkinchi rejimda ishlaydi. Bunda jarayonlarning xarakteri, da­
vomiyligi, tezlanishlar, momentlarning yuqori qiymatlari va bosh- 
qa omillar texnologik jarayonga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘p 
hollarda ish mashinalari unumdorligini oshirish uchun ishga 
tushirishda eng kam o‘tkinchi jarayon vaqti va eng kam tormoz­
lash vaqti talab qilinadi. Bu vaqt ichida texnolqgik jarayon to‘x- 
tagan yoki sekin o‘tayotgan bo‘ladi. Lekin jarayonlarni tezlash- 
tirish tebranishlarning kattalashuviga, joiz tok va momentlarning 
cho‘qqilari paydo bo'lishiga olib keladi.
Elektr yuritma dinamikasini tahlil etayotganda, hatto oddiy 
holatlarda ham mexanik inersiyani hisobga olish kerak. Agarda 
barcha massalar dvigatel o ‘qiga keltirilsa, ya’ni bitta massali tizim 
ko‘rilsa, u holda bu tizim birinchi darajali differensial tenglama 
bilan, ya’ni harakat tenglamasi deb ataladigan tenglama bilan 
ifodalanadi.
Hozirda barcha ishlab chiqarish jarayonlarini jadallashtirish 
munosabati bilan, ko‘pincha dinamikani tahlil etayotganda elektr- 
magnit hodisalami, ya’ni zvenolaming elektrmagnit inersiyasini 
hisobga olish zarur. Masalan, mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas

---

tok dvigatelli yuritmada, agar boshqarish yakor zanjiri orqali 
amaiga oshirilayotgan bo‘isa, faqat yakor vaqt doimiysini hisobga 
olish kerak. Murakkab tizimlarda esa bir nechta vaqt doimiylarini 
hisobga olish zarur.
Chiziqli xususiyatga ega bo'lgan tizimlami tadqiq etish, 
odatda, chuqur ishlab chiqilgan chiziqli differensial tenglamalar 
nazariyasi bo‘yicha amalga oshiriladi. Bu holda barcha yechimlar 
tahlil qilishga qulay bo‘lgan analitik shaklda olinib, bunda har bir 
parametr va vaqt doimiysining dinamikaga ta’sirini ko‘rish 
mumkin. Bu esa parametrlami bir necha bor o‘zgartirish bilan 
amalga oshiriladi.
6.2. EL EK TR YURITMALARNING MEXANIK 
0 ‘TK IN CH I JARAYONLARI
Avval eng oddiy tizim variantini ko‘rib chiqamiz, bu tizim 
uchun