Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

Tm-d(a/dt
 + co= 
Mq),
 
(5.4)
С
bu yerda: 
Tm = Jlc -
elektromexanik vaqt doimiysi 
с - Mq.tJa>0 -
koeffitsiyent; co0 - salt yurish tezligi.
Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigateli uchun
■^q.t.E 
Km'Iq t ~
U /f ya z,
bu yerda: 
Km -
moment 
M
va tok 
1
orasidagi bog‘liq!ik koef­
fitsiyenti; 
rya.z. ~
yakor zanjirining qarshiligi.
Bu yerdan
C = K m -U/(
ryaz- CD0) 
= K E- K m/
rya,
(5.5)
Bundan kelib chiqadiki,
Tm = J-ryJ ( K E - K m).
(5.6)

---

Shunday;qilib, elektromexanik vaqt doimiysi nafaqat inersiya 
momenti, balki yakor zanjiri qarshiligi bilan ham aniqlanadi va 
uning ortishi bilan vaqt doimiysi ham ortadi.
Vaqt doimiysi 
Tm
ning ifodasiga 
KE
va 
Km
koeffitsiyentlari 
ham kirganligi uchun u mashinaning konstruktiv xususiyatlariga 
ham bog‘liqdir.
5.2. 
0 ‘ZGARMAS TO K MASHINALARI 
CHULG‘AMLARINING INDUKTIVLIGI 
VA ELEKTRM AGNIT VAQT D OIM IYLIGI
Elektr zanjirlarining qarshiligi va ularning induktivligi elektr- 
magnit jarayonlarning xarakterini va o‘tish vaqtini belgilaydi. 
M a’lum haroratga (odatda, 15°C da) keltirilgan chulg‘am qarshi- 
liklari kataloglarda beriladi. Oddiy hisoblashlarda qarshilikni dvi­
gatel ishlayotgan haroratga keltirish mumkin:
rx = 
т
i
5
°c(l + ax)
bu yerda: a - elektr qarshiligining issiqlik koeffitsiyenti, u mis 
uchun 0,004 ga teng; harorat farqi т = ux- 15.
Shuni hisobga olish kerakki, yakor zanjiri qarshiligi sifatida 
nafaqat chulg‘amlar qarshiligini, balki barcha bog‘lovchi kabellar 
qarshiligini tushunish kerak. Bundan tashqari ekvivalent qarshilik­
ni o‘zgartgichdagi kommutatsion hodisalar va dvigatel cho‘tkasi 
kontaktidagi kuchlanish tushishi hisobiga ortishini e’tiborga olish 
kerak.
Po‘lat o‘zaklarda joylashgan chulg‘amlaming induktivligini 
aniqlash ancha murakkab. Ular, birinchidan, nochiziq zveno bo‘l- 
sa, ikkinchidan bitta magnit zanjiri bilan, ayniqsa o‘zgaruvchan 
tok mashinalarida, bir nechta chulg‘amlarga bog‘liq. Shuning 
uchun nafaqat sochilish induktivligini, balki chulg‘amlar orasidagi 
o‘zaro induktivlikni ham qarab chiqish kerak. Hisoblarda bundan 
tashqari magnit zanjirining to‘yinishini ham e’tiborga olish kerak.
0 ‘zgarmas tok mashinasi yakor chulg‘amining induktivligi 
Umanskiyning empirik formulasi orqali aniqlanadi:
Xya 
p