|
Kалит сўзлар
: so’z, so’z birikmasi, lug’aviy birlik, so’z boyligi, leksik derivatsiya, semantik
ma’nodoshlik, mantiqiy tafakkur, ongli qiyoslash metodi
Аннотация.
Статья посвящена проблеме
обучения немецкого языка с помощью деривационных
единиц. На ней рассматриваются некоторые деривационные вариации слов и словосочетаний
соотношением своими узбекскими и английскими эквивалентами при изучении немецкого языка как
второго
иностранного
языка
с помощью метода сознательного сравнивания.
Ключевые слова
: слова, словосочетание, лексическая единица, словарный запас, лексическая
деривация, семантические синонимы, логическое мышление, метод сознательного сравнивания
Abstract. This article is dedicated to a problem of German learning with derivation of words and word
combinations. It has been shown some variations of word derivations by the German learning as a second
foreign language with the method of conscious comparing to their English and Uzbek equivalents there.
Key words: word, word combination, lexical unit, vocabulary, word derivation, semantic synonyms,
logical mentality, method of conscious comparing
Mazkur maqolada oliy o
’
quv yurtlarida nemis tilini ikkinchi chet tili sifatida o
’
qitishni tashkil etish, bu
o
’
rinda o
’
qitish uslublaridan samarali foydalanish borasida ayrim mulohazalarimizni bildirishga alohida
e
’
tibor qaratdik.
Nemis tilini ikkinchi horijiy til sifatida o
’
qitish masalasi borasida gap ketar ekan, eng avvalo ikkinchi
chet tili va ikkinchi til tushunchalarini bir-biridan farqlashimiz kerak bo
’
ladi.
Jumladan, metodist olim Jamol Jalolov ikkinchi til borasida shunday fikrlarni ilgari suradi
: “
Ona tilidan
keyingi navbatda o
’
rganiladigan har qanday til ikkinchi til deb hisoblaniladi. Uni o
’
rganishda o
’
ziga hos
qiyinchiliklar paydo bo
’
ladi. Oldin o
’
zlashtirilgan birinchi tilning yordam berishi (transpozitsiya) yoki xalaqit
berishi (interferentsiya) hollari yuz beradi.
Boshqa tomondan qaralsa, ikkinchi til ona tiliga, o’rganiladigan
chet tiliga ham salbiy, ham ijobiy ta’sir qiladi. Binobarin,
ikkinchi t
ilni o’qitish metodikasi ham ona tiliga
o’xshab, umumiy nazariya bo’lmish til ta’limshunosligi “g’alviridan” o’tkazilishi maqsadga muvofiq [2, 318].
Olimning yuqoridagi fikrlariga tayangan holda o’zbeklar uchun qo’shni xalqlarning tili, ya’ni
qoraqalpoq, q
irg’iz, qozoq, turkman, tojik va rus tillarini o’rganish ikkinchi til sifatida qaraladi deya ol
amiz.
Zero, o’zbek xalqi azal
-azaldan bu xalqlar bilan ijtimoiy-
iqtisodiy jihatdan chambarchas bog’liq va bir
hududda yashab, o’zaro muloqotga kirishib
kelgan.
O’z navbatida ta’lim muassasalarining o’quv rejalaridan o’rin olgan xorijiy mamlakat tillari, j
umladan
respublikamizda o’rganilayotgan G’arbiy Ovropa (ingliz, ispan, nemis, fransuz) hamda Sharq (arab, turk, urdu,
fors, xitoy, hind) tillari chet tili sifatida talqin etiladi [2, 4].
Yuqoridagi fikrga asosan, chet tiliga ixtisoslashgan oliy o’quv yurt
laridagi asosiy chet tiliga yondosh
tarzda o’rganiladigan ikkinchi xorijiy tilni biz ikkinchi chet tili deb atay olamiz.
Til o’rganishda o’qitish sharo
iti, maqsadi, mazmuni tushunchalari orqali ikkinchi til metodikasi tahlil
qilingani kabi, bizning fikrimi
zcha, ikkinchi chet tilini o’qitishga to’g’ri yondasha bilish, ayniqsa, ikkinchi
xorijiy tilni o’rgatishga muvofiq keluvchi o’qitish uslublaridan amali
y foydalana olishga alohida ahamiyat
qaratish talab etiladi. Vaholanki, ko’p o’qituvchilar ikkinchi chet tiliga hos bo’lgan lug’aviy birliklar ustida
ishni to’g’ri tashkil eta olmaydilar, ya’ni bu jarayonda aksariyat o’qituvchilar mavzuga doir ma’lum bir
l
ug’aviy birliklargagina tayanish bilan chegaralanadilar, ular bunday lug’aviy birliklarni nutqda qo’llani
lishi
va bu birliklarning boshqa ma’nodoshlari bilan uyg’unligini ochib bermaydilar.
Shu nuqtai nazardan biz mazkur maqolada nemis tilini ikkinchi xorijiy til si
fatida o’qitishda derivatsion
ifodalarning nechog’lik samara berishi to’g’risida o’z fikrlarimiz bilan o’rtoqlashmoqchimiz.
Metodist olim I.V.Raxmanovning ta’kidlashicha, azal
-
azaldan kishilarda chet tillarni o’rganishga
bo’lgan ehtiyoj juda kuchli bo’lgan. Chet tillarni o’qitish metodikasi tarixida asrlar davomida “tarbiyachi ayol
-
guvernantka” nomi bilan mashhur bo’lgan tabiiy metod keng qo’llanilgan. Keyinchalik esa chet tili o’qitishda
boshqa metodlardan ham foydalanila boshlangan va bu metod
lar o’quv predmeti, o’qitish sharoitlariga qarab
bir-
birini to’ldirib borgan [4, 3].
Umuman olganda, xor
ijiy tillarni o’rgatishda o’z davriga ko’ra bir necha uslubiyatlardan keng
foydalanilgan. Jumladan nemis olimlari Gerhard Neuner va Hans Hunfeldlar bunday metodikalarga
grammatika-
tarjima metodi (GTM), bevosita metodlar(chet tillarni ona tili vositasiz o’q
itish), audiolingual va
audiovisual metodlar, kommunikativ didaktika, madaniyatlararo chet tili ta’limi kabi uslubiyotlarni kiritishgan
Do'stlaringiz bilan baham: |
