Xix asrning ikkinchi yarmi – XX asrlar Sharq falsafasi

Namangan davlat universiteti

• Namangan davlat universiteti
• Musiqa ta’limi va Madaniyat fakulteti
• Musiqa ta’limi Yo’nalishi talabasi
• Karimjonov Jaxongirning
• Falsafa fanidan taqdimoti

• XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asrlar Sharq falsafasi Arab ma'rifatparvarligi. Bir necha asrlar davomida Usmonlilar imperiyasi hukmronligi ostida bo‘lgan Arab Sharqi mamlakatlariga XIX arsning boshida imperialistik davlatlarning kirib kelishi boshlandi. Ular xom-ashyo manbalariga va o‘z matolarini sotishga qulay bozor bo‘lgan Arab Sharqini o‘z ta'sir doiralariga olishni qadimdan mo‘ljallagan edilar. Bu mintaqa mamlakatlari asta-sekin dunyo kapitalistik taraqqiyoti doirasiga tortila boshladilar.Arab mamlakatlarining ko‘pgina mutafakkirlari va siyosiy arboblari arab dunyosi turmush tarzini qayta ko‘rib chiqishni boshladilar. An'anaviy xulq - atvor va odatlar, oilaviy turmush tarzi, tashqi siyosat, ta'lim tizimi, din tanqid ostiga olindi.
• XIX asrning o‘rtalaridan boshlab an-Naxda (Uyg‘onish) nomini olgan umumarab madaniy va mafkuraviy yuksalish davri qayd etiladi. An-Naxda har taraflama taraqqiyot sifatida tushunilardiki, uning manbasining G‘arbning madaniy va ilmiy yutuqlari bilan bir qatorda arab merosi va milliy ma'naviy boyliklari ham tashkil etadi. Bunda arablarning o‘tmishdagi kuch-qudratini qaytadan tiklash maqsadi qo‘yilgan edi. Ayni vaqtda an-Naxdaning arboblari turk va ingliz zulmiga qarshi milliy ozodlik uchun kurashuvchilar ham edilar.
• Arab mutafakkirlari G‘arb sivilizatsiyasining yutuqlarini o‘z mamlakatlari taraqqiyotining saviyasi bilan taqqoslab, shunday xulosaga keldilarki, «Sharqning barcha bemorligining ildizi- jaholatdadir». Shunday qilib arab ijtimoiy fikridagi yirik oqimlardan biri bo‘lgan –ma'rifatparvarlik vujudga keldi. Uning ko‘zga ko‘ringan vakillari Butrus al-Bustoniy (1819-1883), Rifaa at-Taxtoviy (1801-1873), Ali Muborak (1824-1893), Nasif al-Yazijiy (1800-1871), Frensis Marrash (1836-1873) va boshqalar edilar.
• Ma'rifatparvarlar faoliyatida asosiy o‘rinni arablarni yevropaning fan va texnikasi yutuqlari, adabiyoti va ijtimoiy-siyosiy nazariyalari bilan tanishtirish, arab tili va adabiyotini mukammallashtirish, arab mamlakatlarining tarixi va an'analarini o‘rganish, arab matbuoti va kitob nashr etish ishlarini shakllantirish ishg‘ol qilar edi.