Xayitova mohinurning organik kimyo fanidan tayyorlagan

Diaminlar haqida tushuncha. Molekulasida ikkita aminoguruh saqlagan birikmalar diaminlar deyiladi.

Diaminlar aminlarni olishdagi barcha usullar bilan olinishi mumkin. Masalan:

Geksametilendiamin (GMDA) sanoatda adipin kislotadan quyidagicha olinadi:

GMDA naylon tolasi olishda ishlatiladi. Naylon tolasi GMDA bilan adipin kislotani o’zaro polikondensatlab olinadi:

Diaminlar organik kimyoda polimerlar olish, dori-darmonlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.

Diaminlarning ayrim vakillari:
Putrestin kristal modda, suyuqlanish temperaturasi 27º C, zaharli, kuchli asos xossaga ega. Putrestinni birinchi marta yiring tarkibida topilgan va uning formulasi quyidagicha:



Kadaverin – suyuqlik, qaynash temperaturasi 170º C, zaharli, kuchli asos xossaga ega. Kadaverinni birinchi marta chiriyotgan murda tarkibidan topilgan. Shuning uchun ham u kadaverin ( lotincha- murda demakdir ) deb atalgan.kadaverinning formulasi quyidagicha:

Demak, purestsin va kadaverinlar oqsil moddalarning chirishidan (aminokislotalardan) hosil bo’lar ekan. Shu sabali ularning umumiy nomi bilan ptoaminlar (lotincha ptomos-o’limtik so’zidan olingan) deb yuritiladi. Ptoaminlar kuchli asos xossaga ega. Ular zaharli, shuning uchun ham ular ilgari murda zahari deb yuritilgan.
To’rtlamchi ammoniy asoslari.
Uchlamchi aminlarni alkilgalogenidlar bilan qo’shib qizdirilganda to’rtlamchi ammoniy asoslariga o’tadi. Bunday tuzlar odatda kristall moddalar bo’lib, suvda yaxshi eriydi va dissotsiyalangan holida bo’lib ular ishqorlar ta’sirida alkilgalogenidlar va uchlamchi aminlarni qayta hosil qilmaydi, balki to’rtlamchi ammoniy gidroksidlari hosil bo’ladi.

To’rtlamchi ammoniy gidrosidlari kuchli ishqor (NaOH, KOH kabi) xossasiga ega, oq gigroskopik qattiq moddalardir.
Qishloq xo’jaligida suvda yaxshi eruvchan va kam zaharli to’rtlamchi ammoniy tuzlari xlorxolinxloridlar boshoqli ekinlar poyasi yotib qolishini oldini olish uchun keng ishlatiladi. U trimetilaminning 1,2-dixloretan bilan ta’sir etib hosil qilinadi.