Xalqaro huquq fakulteti xalqaro ommaviy huquq va davlat huquqiy kafedrasi

4. Jazoga sazovorligi. Bu ma’lum huquqbuzarlik uchun uni sodir etgan shaxsning vakolatli davlat organi tomonidan javobgarlikka tortilishini bildiradi. Ushbu javobgarlik huquqiy normaning sanksiyasida ifodalanadi. Huquqbuzarlik tarkibi.

Huquqbuzarlik yuridik fakt bo‘lib hisoblanadi, u o‘z navbatida, qo‘riqlovchi xarakterga ega bo‘lgan huquqiy munosabatlarni yuzaga keltiradi. Huquqbuzarlikning tarkibi muayyan (konkret) huquq normalarini sharhlashda, uning mazmunini ochib berishda hamda dunyoqarash nuqtayi nazaridan muhim

ahamiyatga egadir. U o‘z ichiga to‘rtta elementni qamrab oladi: huquqbuzarlikning obyekti, subyekti, obyektiv tomoni va subyektiv tomoni.

Huquqbuzarlikning obyekti deb huquq bilan tartibga solinadigan va qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga aytiladi. Obyekt huquqiy normada aniq mustahkamlangan bo‘ladi. Huquqbuzarlikning obyektiv tomoni shaxsning harakat va harakatsizligi oqibatida huquqning buzilishi hamda uning ijtimoiy xavfliligidir. Bu huquqqa qarshi qilmishning tashqi tomonini ifodalaydi. Aynan shu ifodalanish holatiga qarab, huquqbuzarlik to‘g‘risida, ya’ni u qanday sodir bo‘lganligi va qay darajada zarar keltirganligi haqida fikr yuritish mumkin bo‘ladi. Huquqbuzarlikning obyektiv tomoni elementlari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:

– huquqqa qarshi qilmish;

– huquqqa qarshi zararli oqibat;

– huquqqa qarshi qilmish bilan zararli oqibat o‘rtasidagi sababiy bog‘lanish;

– huquqqa qarshi qilmish sodir etilgan joyi, vaqti, usuli va muhiti.

Huquqbuzarlikning subyekti bo‘lib huquqbuzarlikni sodir qilgan yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi. Subyektlarning xususiyatlari huquqbuzarlikning

¹ – GEGEL G. “HUQUQ FALSAFASI”. – M., 1990. 141, 144, 145, 192 - betlar

turiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, jinoiy va ma’muriy huquqning subyektlari bo‘lib faqat shaxslar hisoblanadi.

Huquqbuzarlikning subyektiv tomoni — bu shaxsning (jismoniy va yuridik) huquqqa qarshi qaratilgan harakat yoki harakatsizligi oqibatiga va ulardan kelib chiqadigan ijtimoiy xavfli qilmishga nisbatan ruhiy-ongli munosabatidir. Huquqbuzarlik subyektiv tomonining zaruriy belgisi aybdir.