Xalqaro diplomatik munosabatlar

3.3. Diplomatik korpus va uning xodimlarining huquqiy maqomi
Xorijdagi diplomatik vakolatxonalarning normal faoliyat ko’rsatishi uchun
dastlabki eng muhim shartlardan biri mazkur vakolatxona hududi va binosining
daxlsizligi, vakolatxona diplomatik xodimlari uchun diplomatik immunitetga zga
bo’lishdir. Mazkur huquqiy qoidalar xalqaro huquqda umum qabul qilingan
bo’lib, vakolatxona binosining daxlsizligi va diplomatik immunitetini paymol
qilish, xalqaro huquq me’yorlari va davlatlarning suverenlik huquqining qo’pol
buzilishi hisoblanadi. Buning uchun odatda davlatlar bunday qoidabuzarlikka
nisbatan juda keskin munosabat bildiradilar. Shunga qaramay hozirgi paytda ham
bunday holatlar bir-biriga qarshi bo’lgan davlatlar o’rtasida sodir bo’lib turibdi.
Bunday hollarda mazkur fakt sodir bo’lgan davlat hukumati ro’y bergan noxush
voqea qanchalik nomaqbulligi, unga umuman yo’l qo’yish kerak emasligini to’la
idrok etadilar va unga tegishli baho beradilar. Odatda mazkur davlat hukumati
sodir bo’lgan noxush holat bo’yicha tegishli davlat hukumatiga kechiktirmay
xabar etadilar va aybdorlarni topish va ularga nisbatan tegishli jazo choralar
ko’rish haqida ularni ishontiradilar. Agar ana shu tadbirlar amalga oshirilmasa
yoki bu vakolatxona yopilishi va ikki davlat o’rtasidagi diplomatik munosabatlar
to’xtatilishi mumkin. Bino daxlsizligi va diplomatik immunitetni saqlamasdan
hech bir diplomatik vakolatxona normal faoliyat ko’rsata olmaydi.
Diplomatik munosabatlar haqidagi Vena konvenstiyasining 22-moddasida
shunday deyiladi: "Vakolatxona binosi daxlsizdir. Vakolatxona joylashgan davlat

---

24
boshliqlari bu binoga faqat vakolatxona rahbarining roziligi bilangina kirishlari
mumkin". Konvenstiyaning 29-moddasi quyidagicha: "Diplomatik agentning
shaxsi daxlsizdir. Uni xibsga olish u yoki bu tarzda ushlash xalqaro huquqning
buzilishi demakdir. U faoliyat ko’rsatayotan davlat diplomatik agent shaxsiga
nisbatan har qanday hurmatsizlik, uning ozodligi va obro’siga putur etkazuvchi
har qanday holatlarni oldini olish lozim. Bundan tashqari, har bir diplomatik
vakolatxona o’z hukumati bilan shifrlangan maxsus aloqa turi vositasida
bog’lanishi va tekshirilishi mumkin bo’lmagan diplomatik pochta olish huquqiga
ega.