Xa. Qurbonoy, M. J. Bauetdinov

10.2-chizma²¹
Davlat krediti raunosabatlarini tasniflanishi


Yuqoridagi chizmaga asoslangan holda shuni ta’kidlashimiz mumkinki, davlat krediti munosabatlarini tasniflashda awalo kredit munosabatlarini tashkil qilishning ichki va tashqi manbalari hisobga olinadi. Bunday tasniflanishi kreditning manbalariga ko‘ra tasniflanishini anglatadi.

Davlat kreditning ichki manbalarini birinchi element! sifatida byudjet tizimi bug'inlari o'rtasidagi kredit munosabatlarini koVamiz. Amaldagi qonunchilikka asoslangan holda byudjet krediti munosabatlari asosan byudjet tizimi bo‘g‘iniari o'rtasida daromad va xarajatlar nisbatlarini ma’lum darvlar mobaynda tengsizlik holatlari vujudga kelishi natijasida paydo bo‘ladi. Chunondii, hozirgi sharoitda mahalliy byudjetlar uchun va ayrim yuridik shaxslar uchun Respublika byudjetidan amaldagi qonunchilikka asoslangan holda maqsadli byudjet kreditlari beriladi. 0‘zbekiston Respublikasi «Byudjet tizimi to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq «Byudjet ssudasi-yuqori byudjetdan quyi byudjetga yohud Respublika byudjetidan rezident yuridik shaxsga yoki chet davlatiga qaytarish asosida ajratiladigan mablagV¹ - deb ko'rsatib berilgan. Byudjet ssudalarinig oluvchilari mahalliy byudjetlar, davlat ahamiyatidagi ishlab chiqarish jarayoni bilan shug'ullanuvchi ishlab chiqarish korxonalari, iqtisodiy islohotlami amalga oshirish jarayonida faol ishtirok etuvchi turli xil nobyudjet fondlar va turli xil hokimiyat organlari hisoblanadi.

Byudjet kreditlari rezident yuridik shaxslaiga amaldagi qonunchilikka muvofiq asosan respublika byudjetidan beriladi. Shuningdek mahalliy byudjetlar xarajatlarini moliyalashtirish uchun Respublika byudjetidan ssudalar beriladi.
Qisqacha xulosalar
Davlat krediti — davlat va xo‘jalik subyektlari, aholi o‘rtasidagi iqtisodiy munosabat bo'lib, bunda davlat qarzdor, kreditor va kafolat beruvchi sifatida maydonga chiqadi.
Davlat krediti natijasida davlatlar ichki va tashqi kreditor subyektlar oldida qarzli majburiyatlarini shakllantiradilar va shuningdek davlat krediti davlatning ichki va tashqi aktivlarini shakllantiradi.
Nazorat va miihokama uchun savollar

1. 
   Davlat krediti nima?
   
2. 
   Davlat kreditnining xususiyatlari nimalar bilan belgilanadi?
   
3. 
   Qanday vaqtlarda davlat krediti vujudga keladi?
   
4. 
   Davlat kreditining boshqa kreditlardan nimalarda farq qiladi?
   
5. 
   Qanday qilib davlat krediti davlat qarzlarini keltirib chiqaradi?
   
6. 
   Davlat kreditining qanday turlari mavjud?
   
7. 
   Qaysi vaqtda davlat kreditor bo‘ladi?
   
8. 
   Qaysi vaqtda davlat qarzdor bo‘ladi?
   
9. 
   Qaysi vaqtda davlat kafolatchi bo‘ladi?
   
10. 
    Davlat qarzlari qanday qilib boshqariladi?
    
11. 
    Bugingi kunda 0‘zbekiston Respublikasi moliya tizimida davlat kreditidan qanday foydalanilmoqda? ²²