X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

anastomozlar (gemorroidal, qizilo'ngach, kindik venalari orqali)
263

---

rivojlanishga olib keladi, ular orqali qon jigarni chetlab o'tib,
ba’zan ko'p miqdorda umumiy qon aylanish doirasiga quyiladi. Bu
qon tarkibida jigarda zararsizlantirilmagan metabolitlar ko'p
bo'lib, organizmning ushbu mahsulotlardan zaharlanish holati
rivojlanadi.
Bu xil jigar komasining o'ziga xos qator xususiyatlari mavjud.
Birinchidan, bunday koma jigarning o't hosil qilish va ajratish
vazifasi kam miqdorda o'zgargan holatida ham vujudga kelishi
mumkin. Shuning uchun bunda sariqlik uncha rivojlanmaydi yoki
bo'lmaydi. Ikkinchidan, uning vujudga kelishi ko'p hollarda ichak
hazm qilish holatiga, shuningdek, qabul qilinayotgan ovqat turiga
bog'liq bo'ladi. Oqsilga boy bo'lgan oyqatlar iste’mol etilganda oqsil
parchalanishi natijasida hosil bo'ladigan toksik moddalarning
so'rilib, umumiy qon aylanish doirasiga tushishi koma rivojlanishi
ehtim olini oshiradi. Bunday moddalarga ammiak, putressin,
kadaverin, fenol, indol, skatol va boshqalar kiradi. Tajribada Ekk-
Pavlov fistulali (pastki kovak vena va portal venalar o'rtasida sun’iy
anastomozli) itlarni go'sht bilan boqish shuntli jigar komasiga
juda o'xshash holatning rivojlanishiga olib keladi. Bunday hayvon­
lar ovqati tarkibiga go'sht qo'shilmasa, ularda og'ir o'zgarishlar
deyarli kuzatilmaydi.
Jigar-hujayra komasi. 
Bu koma jigar parenximasining nekrozi
tufayli jigarning gomeostatik va to'siq, vazifalari chuqur buzil-
ganda vujudga keladi. Bu turdagi komaning rivojlanishi asosida bir
necha o'zaro bog'liq patogenetik mexanizmlar yotadi. Ulardan biri