X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

gipoglikemiyadir. Tajribada ko'rsatilishicha, hayvonlarda jigarni
olib tashlash 5—8 soatdan so'ng o'tkir gipoglikemiya natijasida
o'limga olib keladi. Qondagi glukoza-miqdorini sun’iy ravishda
m e’yorida saqlab turish ular hayotini 20—40 soatgacha uzayti-
rishi mumkin xolos. Og'ir atsidoz komani vujudga keltiruvchi
asosiy mexanizmlardan biri bo'lib hisoblanadi. Kislota-ishqor
muvozanatini m e’yorida saqlab turish hayvon umrini 2—3 sutkaga
uzaytirishi mumkinligi ko'rsatilgan. Komaning asosiy patogenetik
omillaridan biri bu organizmning intoksikatsiyasidir, u qonda,
ayniqsa bosh miyaga zaharli ta’sir etuvchi moddalarning paydo
bo'lishi va ko'payishiga bog'liqdir.
264

---

Koma rivojlanishi mexanizmida aminokislota va oqsil almashi­
nuvining buzilishi muhim o'rin tutadi.-Shikastlangan jigar qondagi
ayrim am inokislotalar nisbati va oqsil fraksiyalari absolut
miqdorini ma’lum darajada ushlab turish qobiliyatiga ega emas.
Ayrim aminokislotalaming ko'payishi, boshqalarining esa yetish­
masligi tufayli to'qimalarda oqsil almashinuvining normal kechishi
buziladi. Natijada qonda ozod aminokislotalaming miqdori ko'­
payadi (ayni vaqtda c.on plazmasi oqsillari kamayadi) va ular
siydikda paydo bo'ladi.
Qonda ozod ammiakning miqdori ortadi, chunki uni gepato­
sitlarda omitin siklida siydikchilga aylanish jarayoni buziladi. Bundan
tashqari, ichak shilliq qavatidan ajraluvchi siydikchilning ma’lum
qismi u yerda bakteriya ureazalari ta’sirida parchalanadi va hosil
bo'luvchi ammiak qonga so'riladi. Ammiak miqdorining ortishi
natijasida a’zo va to'qimalar jarohatlanadi, ulardagi fermentativ
jarayonlar buziladi va eng muhimi, Krebs sikli fermentlarining ishi