X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

o'zgarganligini ko'rsatuvchi belgi yoki uning oqibati hisob-
lanavermaydi. Sariqliklar patogenezining ko'p turda bo'lishi
sababli teri qoplamlarining ikterik rangi (grekcha ikteros —
sariqlik) turli patologiyada turlicha tusga egadir. Masalan, ozod
bilirubin to'planishi natijasida teri limon kabi sariq rangda, bog'­
langan bilirubinda esa yashil sariq rangda bo'ladi.
Sog'lom organizmda qonda saqlanuvchi asosiy o't pigmenti
bilvosita (ozod) bilirubin bo'lib, uning miqdori o'rta hisobda 1,1
mg% atrofida. U gemoglobin tarkibiga kiruvchi. protoporfirinning
parchalanishi natijasida biliverdindan hosil bo'ladi.
Demak, qondagi bilvosita bilirubinning miqdori eritrositlar
gemolizi jadalligiga bog'liqdir. Bilvosita bilirubin zaharli bo'lib,
suvda erimaydi. Qon plazmasida bilvosita bilirubin albumin bilan
bog'langanligi uchun buyrak koptokchalaridan filtrlanmaydi,
shunga ko‘ra uning miqdori m e’yoridan yuqori bo'lsa ham, siydik
bilan ajralib chiqmaydi.
Gepatositlar bilvosita bilirubinni faol tutib qoladi va uni be­
vosita (bog'langan) bilirubinga aylantiradi. Bunda bilvosita bilirubin
glukuroniltransferaza (GTF) fermenti yordamida bir yoki ikki
molekula glukuron kislota bilan bog'lanadi. Hosil bo'lgan bevosita
bilirubin (monobilirubin yoki diglukuronid) gepatositlardan o't
kapillarlariga chiqariladi. Lekin bu pigmentning ma’lum bir qismi
qon kapillarlariga qayta tashilishi mumkin. Shuning uchun qonda
m e’yorda oz miqdorda bog'langan bilirubin aniqlanadi- o't
kapillarlarida bosimning ortishi natijasida uning diffuziyasi ortishi
mumkin.
266

---

O't tarkibida ajralgan bevosita bilirubin o't ajratish yo'llari va