X to‘xtaboyev kimyo 9

2. Misni xalq xo‘jaligida ishlatilish sohalarini tushuntiring.
3. Quyidagi o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun zarur reak 
siya tenglamalarini yozing:
a) Cu
→
CuSO
4
→
Cu(Oh)
2
→
CuO
→
Cu;
b) (CuOh)
2
CO
3
→
CuO
→
Cu(NO
3
)
2
→
Cu(Oh)
2
→
CuO.
→
CuO
→
Cu
→
CuCl
2
.
4. 
10 gramm mis va mis (II)-oksid aralashmasini eritish 
uchun xlorid kislotaning 20 % li eritmasidan 36,5 gramm
sarflandi. Dastlabki aralashma tarkibidagi misning massa
ulushini hisoblang.
http:eduportal.uz

---

137
29-§.
Kumush va oltin. Xossalari. Ishlatilishi
Kumush (ag). Kumush insonlarga juda qadimdan ma’lum 
bo‘lgan qimmatbaho metall. U yaltiroq, oq rangdagi yumshoq
metall bo‘lib, elektr va issiqlikni yaxshi o‘tkazadi. Juda yaxshi
bolg‘alanadi. Kumush yumshoq metall bo‘lganligi sababli uning 
mis yoki rux bilan turli nisbatdagi qotishmalari ishlatiladi.
Ya’ni bunday qotishmalardan har xil bezak buy umlar, uy-
ro‘zg‘or asboblari, kumush tangalar tayyorlanadi.
Eramizdan avvalgi IV asrda Aleksandr Makedonskiy qator 
davlatlarga yurish qilib, birin-ketin ularni bosib oladi. Jumla-
dan, hindistonga yurishi vaqtida uning askarlari orasida osh-
qo zon-ichak kasalligi tarqaladi va ko‘plab askarlar ushbu kasal-
likdan o‘lib ketishadi. Qizig‘i shundaki, kasallik faqat oddiy 
askarlar o‘rtasida tarqaladi. Rahbarlar o‘rtasida esa bu kasallik 
uchramaydi. Nega?
Kumushning tuzlari mikroorganizmlarni o‘ldirish xusu-
siyatiga ega bo‘lganligi sababli turli xildagi dori vositalari tay-
yor lanadi. Kumush ioni [Ag+] tutgan suv uzoq vaqt buzil-
masdan saqlanadi.
Kumush k imyoviy jihatdan juda ham passiv. K islorod, 
suv, hatto kislotalar bilan ham reaksiyaga kirishmaydi. Kon-
sentrlangan nitrat kislotada erib, kumush nitratni hosil qiladi:
Ag + 2hNO
3
= AgNO
3 
+ NO
2
→
+ h
2
O.
Fotomateriallar tayyorlashda
Kimyoviy analizda
Organik kimyoda oksidlovchi
Ko‘zgu ishlab chiqarishda
Buyumlar sirtini kumush bilan qoplashda
AgNO
3
Qizdirilganda xlor, brom, yod va oltingugurt bilan reak siyaga 
kirishadi. Kumush nitrat kumushning eng ko‘p ishlatiladigan 
http:eduportal.uz

---

138
birik masidir. Undan kumushning boshqa birikmalari olinadi, 
ko‘zgu tayyorlashda ham ishlatiladi.
Kumush nitrat galogenidlar uchun reaktiv, ya’ni xlorid,
bromid, ionidlarni aniqlashda ishlatiladigan moddadir.
Kumushning bromid tuzi (AgBr) yorug‘likni o‘ta sezuvchi 
bo‘lganligi uchun foto va kinoplyonkalar tayyorlashda ishlatiladi.