X to‘xtaboyev kimyo 9

bKM elementlari: suvsiz soda, kristall soda, ichimlik soda, 
Leblan usuli, ammiakli usul.
Namunaviy misol, masala va mashqlar
 
1- misol.
Kimyoviy stakandagi 100 g suvga 3,45 g nat-
riy metalli tushurildi. Natijada hosil bo‘lgan natriy gid-
roksidning massasini va hosil bo‘lgan eritmadagi natriy 
gidroksidning massa ulushini hisoblang.
 
Yechish.
1) sodir bo‘lgan kimyoviy jarayonning reaksiya 
tenglamasi.
3,45 x y
2Na + 2h
2
O = 2NaOh + h
2
→
.
46 80 2
Kimyoviy reaksiyada NaOh (x) hosil bo‘ladi va vodorod (y) 
ajralib chiqadi. a) hosil bo‘lgan NaOh ning m=?
3,45 x 3,45 
. 
80
46 80 46 
= ; x = = 6 g;
b) ajralib chiqqan h
2
ning m = ?
3,45 y 3,45 
. 
2
46 2 46 
= ; y = = 0,15 g.
;
2) a) hosil bo‘lgan eritmaning m = ?
100 + 3,45 – 0,15 = 103,3 g;
b) hosil bo‘lgan eritma 103,3 g. Eritmadagi NaOh 6 g. 
NaOh ning massa ulushi?
http:eduportal.uz

---

108
6
103,3
w
= = 0,058.
Javob: 
6 g NaOh hosil bo‘lgan, NaOhning 
eritmadagi massa ulushi 0,058.
 
2- misol.
Noma’lum metallning 1 g gidridi suvda eritilganda 
0,56 l vodorod ajralib chiqdi. Noma’lum metallni aniqlang.
 
Yechish.
1) metallarning gidridlari suvda eritilganda asos va 
vodorod hosil bo‘ladi. Ushbu ma’lumotdan foydalanib, sodir 
bo‘lgan kimyoviy jarayonning reaksiya tenglamasini yozamiz.
1 0,56
Meh
n
+ nh
2
O = Me(Oh)
n
+ nh
2
.
A+n
22,4 n
Noma’lum metallning atom massasini topish: A — ?
1
A
0,56
22,4n
=
tenglamadan foydalanib, A ni topamiz.
0,56 (A+n) = 22,4 n 
. 
1 0,56A + 0,56n = 22,4n,
0,56A = 22,4 n – 0,56n 
0,56A = 21,84n.
Agar metall bir valentli bo‘lsa: n = 1 bo‘ldi. 
U holda 0,56A = 21,84 bo‘ladi.
21,84
0,56
A
= =39;
bu bir valentli ishqoriy metall kaliyga to‘g‘ri keladi. Demak, 
reaksiya uchun K h – kaliy gidrid olingan. Metallning 
valentligi ikki yoki uchga teng bo‘lganida misol shartini 
qano at lantirmas edi. Buni tekshirib ko‘ring.