X to‘xtaboyev kimyo 9

Ishqoriy metallarning gidroksidlari: NaOh, KOh, LiOh, 
RbOh, CsOh. Suvda juda yaxshi eriydi. Asoslar uchun xos bo‘l-
gan barcha reaksiyalarni beradi (7- sinf kimyo darsligi “Asoslar” 
mavzusiga qarang). Lakmusni ko‘k rangga, fenol ftaleinni pushti 
rangga kiritadi.
Natriy gidroksid – NaOh.  Amaliyotda kaustik soda deb ham 
ataladi. Laboratoriya sharoitida NaOh ni natriy metalliga, natriy 
oksid yoki peroksidlariga suv ta’sir ettirib olish mumkin:
http:eduportal.uz

---

104
Na
2
O + h
2
O = 2NaOh.
Sanoat miqyosida NaOhni olish uchun osh tuzi eritmasi
elektroliz qilinadi:
2NaCl + 2h
2
O 
elektroliz
2NaOh + Cl
2
+ h
2
→
.
eritmada anodda katodda
Kaliy gidroksid ham laboratoriya sharoitida kaliy metalli va 
kaliy oksiddan, sanoatda esa kaliy xlorid eritmasini elektroliz 
qilib olinadi. Natriy va kaliy gidroksidlari amaliy jihatdan katta 
ahamiyatga ega bo‘lib, sanoatning turli sohalarida qo‘llaniladi.
To‘qimachilik sanoatida
Sun’iy tolalar ishlab chiqarishda
NaОN
Qog‘oz ishlab chiqarishda
Neft mahsulotlarini tozalashda
Sovun olishda
Organik sintezda
Natriyning boshqa birikmalarini olishda
Kaliy gidroksid turli kaliyli tuzlar olishda, suyuq sovun
olish uchun va ishqoriy akkumulyatorlar tayyorlashda ishlatiladi.
Natriy peroksid (Na
2
O
2
) natriy metallining yonishi natijasida
hosil bo‘lgan modda. Karbonat angidridni y utish xossasiga 
ega. Uning ana shu xossasidan suvosti kemalarining xonalarida 
yig‘ilib qolgan karbonat angidridni bog‘lash maqsadida foyda-
laniladi:
2Na
2
O
2
+ 2CO
2
→
2Na
2
CO
3
+ O
2
.
Vodorod peroksid olish uchun ham natriy peroksiddan foy-
dalaniladi. Buning uchun sovuq sulfat kislotaga natriy peroksid 
ta’sir ettiriladi:
Na
2
O
2
+ h
2
SO
4
= Na
2
SO
4
+ h
2
O
2
.
Quyidagi o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun zarur reak-
siyalarning tenglamalarini yozing va natriy birikmalari orasi dagi 
genetik bog‘lanish haqida o‘z fikrlaringizni bildiring:
http:eduportal.uz

---

105
NaCl 
→
NaOh 
→
NahCO
3
Na
→
Na
2
O
2
→
Na
2
CO
3
Na
2
SO
4
→
NaNO
3