X to‘xtaboyev kimyo 9

biologik ahamiyati. Magniy va kalsiy biologik jihatdan 
muhim elementlar qatoriga kiradi:
• Magniy va kalsiy hayotning barcha shakllari uchun 
muhim ahamiyatga ega kimyoviy elementlardir.
• O‘simliklardagi muhim hayotiy funksiyani bajaruvchi 
xlorofill asosida magniy joylashgan.
• Hayvonlar suyaklari tarkibining 60—80 % kalsiy fos-
fatdan iborat.
Ma’lumki, sayyoramizdagi hayot kislorod asosiga qurilgan 
va k islorodni havoga, asosan, o‘sim lik lar yetkazib beradi. 
Undan tashqari, sayyoramizdagi ozuqaviy zanjirda o‘simliklar 
eng muhim o‘rin tutadi. Ular havodagi karbonat angidridni 
quyosh nuri ishtirokida organik molekulalar-ozuqaviy zaxiralarga 
aylantiradi. Bu jarayon n i o‘sim li k hujayralar ida markaziy 
atom sifatida magniy tutgan kompleks-x loroplast, x lorof ill 
donachalari amalga oshiradi. Kalsiy birikmalari tirik tabiatda 
hayvonlar harakat-tayanch sistemasining asosini tashkil etadi, 
himoya funksiyasiga ega. Organizmda kalsiy disbalansi allergik 
kasalliklar kelib chiqishiga, suyak kasalliklariga olib keladi. 
Qonning ivishi, ba’zi fermentlar faolligi ham kalsiy bilan 
bevosita bog‘liq omillardir.
Magniy muskul to‘qimasida 0,09 %, ilikda 0,07—0,18 %,
qonda 37,8 mg /l miqdorda bo‘ladi. Bu muhim element har 
kuni ovqat bilan 250—380 mg iste’mol qilinishi kerak. Inson 
organizmida (70 kg) o‘rtacha 42 gramm miqdorda bo‘ladi.
Kalsiy muskul to‘qimasida 0,14—0,7 %, ilikda 17 %, qonda 
60,5 mg/l miqdorda bo‘ladi. har kuni ovqat bilan 0,6—1,4 g iste’-
8–Kimyo, 9- sinf.
http:eduportal.uz

---

114
mol qilinishi kerak. Inson organizmida (70 kg) o‘rtacha 1,7 kg 
miqdorda bo‘ladi. Odam organizmidagi barcha kalsiyning tax-
minan 99 % suyakda, 1 % esa qon va limfada bo‘ladi.
Professor I.R.Asqarov tomonidan ishlab chiqilib, O‘zbe kiston 
Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi ruxsati bilan ama liyotga 
joriy etilgan “Askalsiy” birikmasi tarkibiga, asosan, kalsiy va
magniy hamda 20 dan ortiq mikroelementlar kiradi. “Askalsiy” 
birikmasi organizmning himoya vositasini kuchaytirish eva ziga 
suyak, qon, xavf li o‘sma, polimiyelit kabi kasalliklarni davo-
lashda qo‘llaniladi.
O‘simliklarda fotosintez jarayonini amalga oshiruvchi pig-
ment — xlorofill tarkibida 3 % magniy bo‘ladi. Magniy tuzlari 
yetish masligi o‘simliklar barglarining yashilligini yo‘qotadi, foto-
sintez jarayoni buziladi, hosildorlikning keskin kamayishiga olib 
keladi.