- 885 -
Silni medikamentoz davolashda asosiy o‘rinni
ximioterapevtik vositalar
egallaydi. Ularga quyidagi dori vositalar mansub:
A.Sintetik vositalar:
Izonizid Etionamid, Etambutol Protionamid, Natriy
para-aminosalitsmlat kislotasi (PASK), Pirazinamid, Bepask, Tioatsetazon
B. Antibiotiklar
Rifampitsin , Sikloserin, Streptomitsin sulfat , Kanamitsin sulfat, Streptomitsinning
xlor kalsiyli kompleksi , Florimitsin sulfat
Antimikrob ta'sir spektri bo‘yicha qayd etilgan guruhlar bir-biridan jiddiy
ravishda farq qiladilar. Sintetik vositalar faqat sil mikobakteriyasiga ta'sir
ko‘rsatadi (ba'zi birikmalar moxov qo‘zg‘atuvchisiga ham ta'sir etadi). Boshqa
mikroorganizmga ular ta'sir etmaydilar. Shu bilan bir qatorda silni davolashda
qo‘llaniladigan antibiotiklar keng antimikrob ta'sir spektriga egadirlar
_____________________________
1
Milklarni yallig‘lanishi. Lotinchada gingiva – milk
2
Og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatining yallig‘lanishi. Grekchada stoma-og‘iz
Silga qarshi vositalar asosan bakteriostatik ta'sir ko‘rsatadi. Ammo ba'zi dori
vositalar ma'lum konsentratsiyada bakteriotsid ta'sir etadilar (izoniazid, rifampitsin,
streptomitsin).
Sil ximioterapiyasining davomli bo‘lishidan
kelib chiqqan holda uning
qo‘zg‘atuvchisining dorilarga chidamlilik orttirish muammosi katta ahamiyat kasb
etadi. Umuman olganda, sil mikobakteriyasi hamma dori vositalarga chidamlilik
orttiradi. Ammo ba'zilari (rifampitsin, streptomitsin)ga tez rivojlanadi, ba'zilariga
esa nisbatan sekinroq rivojlanadi (masalan para-aminosalitsilat natriyga).
Chidamlilikni rivojlanishini sekinlashtirish maqsadida odatda 2-3
ta dori
vositalarni birgalikda (kombinatsiya) qo‘llashadi. Davolashning avvalida 2-3 ta
dori vositani Shunday birga qo‘llashning yana bir zaruriyati Shundan iboratki,
kasallikni qo‘zg‘atuvchisining dorilarga bo‘lgan sezgirligi hali noma'lum bo‘ladi
va uni aniqlash faqat 1-2 haftadan keyin amalga oshirilishi mumkin.
- 886 -
Shu sabab ximioterapiyani bateriologik tekshirishlar natijasini kutmay
boshlab yuboriladi. Odatda bu yaxshi,
kerakli natija beradi, chunki sil
mikobakteriyasining bir vaqtda 2-3 ta dori vositaga chidamlilik orttirgan shtamlari
nisbatan juda kam uchraydi.
Silni dori vositalari bilan davolashning mushqo’llashtiradigan yana bir jihati
noxush ta'sirotlarning rivojlanishidir. Ular tabiatiga ko‘ra allergik va noallergik
bo‘lishi mumkin.
Bundan
tashqari, antibiotiklarni qo‘llaganda superinfeksiya yuzaga kelishi
mumkin. Afsuski, ma'lum silga qarshi vositalarni deyarli hammasi noxush ta'sir
rivojlantiradilar, faqat ularning yo‘nalishlari va soni bir xil emasligi bilan
farqlanadi. Ba'zilari taxdidli bo‘lib (gepatotoksik, nevrotoksik, qon hosil bo‘lishini
susayishi, neyrotoksik) dori vositani qo‘llashni to‘xtatishga asos bo‘ladi.
Silga qarshi dori vositalarning qatoriga xos bo‘lgan noxush ta'sirotlari
G
u
ru
h
lar
Dori
vositalar
Noallergik tabiatli noxush ta'sirotlar
A
ll
er
n
ik
reak
si
y
al
ar
Su
p
eri
n
fe
k
si
y
a
D
is
p
ep
si
y
a
MN
S
ga
ta's
ir
et
is
h
i,
ru
h
iy
b
u
zi
li
sh
lar
N
ev
ri
tl
ar
V
es
ti
b
u
ly
ar
o‘z
gar
is
hl
ar
E
sh
it
is
h
n
i
b
u
zi
li
sh
i
K
o‘ri
sh
ni
b
u
zi
li
sh
i
Ji
g
ar
fu
n
k
si
y
as
in
i
b
u
zi
li
sh
i
Bu
y
ra
k
fu
n
k
si
y
as
in
i
ng
b
u
zi
li
sh
i
I
Izoniazid
+
+
+
Rifampitsin +
+
+
+
II
Streptomits
in
+
+
+
+
+
+
Etambutol
+
+
+
Etionamid
+
+
Kanamitsin
+
+
+
+
Sikloserin
+
+
III Para-
amino-
salitsilat Na
+
+
Silga qarshi vositalarni
1
quyidagi tasnifi taklif etilgan:
I-guruh – eng samarador dori vositalar: izoniazid va rifampitsin.
II-guruh – samaradorligi o‘rtacha dori vositalar: etambutol,
streptomitsin,
etionamid, pirazinamid, kanamitsin, sikloserin, florimitsin
- 887 -
III-guruh – samaradorligi kamroq dori vositalar: PASK, tioatsetazon
Silga qarshi yangi dori vositalarni izlash davom etmoqda. Masala yuqori
faollikka ega va kam zahar, noxush ta'sirotlari bo‘lmagan dori vositalarni
yaratishdan iborat. Ularga sil mikobakteriyasining chidamliligini
imkoni boricha
sekinroq rivojlanishi ahamiyatga ega. Iqtisodiy tomonini ham yodda tutmoq lozim.
_______________________
1
Silga qarshi vositalarni ilgari asosiy (1-qator) va rezerv (2-qator) dori vositalariga
ajratishgan edi. Undan hozirda ham ko‘pincha foydalaniladi. Asosiy dori
vositalarga izoniazid, etambutol, streptomitsin va rifampitsin ta'luqlidir. 2-qator
dori vositalari sintetik vositalar-PASK, etionamid, pirazinamid, tioatsetazon hamda
antibiotiklar sikloserin, kanamitsin, florimitsin mansubdir.
Rezerv dori vositalarning faolligi odatda asosiylarinikiga (izoniazid, etambutol,
streptomitsin va rifampitsin) nisbatan kam.
Bundan tashqari, ularning
ko‘pchiligining zaharliligi yuqori va tez-tez noxush ta'sirotlar rivojlantiradilar.
Rezerv dori vositalarni sil mikobakteriyasi asosiy dori vositalarga chidamlilik
orttirganda yoki ularni ko‘tara olmaslik holatlarida qo‘llaniladi. Bunday dori
vositalarni tabobat olamida keng qo‘llashga imkoniyat - tannarxi arzon bo‘lishidir,
chunki ular bilan davolanish ancha davomli bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
