O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

15.7.Tuberkulyozga qarshi vositalar. Virusga va zaxmga qarshi vositalar 
Zaxmni davolashda asosiy o‘rinni 
benzilpenitsillin 
dori vositalari egallaydi. 
Bu maqsadda qisqa (benzilpenitsillinning natriyli yoki kaliyli tuzlari) va davomli 
ta'sir etuvchi (benzilpenitsillinning novokainli tuzi, bitsillinlar) penitsillinlar 
qo‘llaniladi. Benzilpenitsillinlar tez va kuchli treponemotsid ta'sir ko‘rsatadilar. 
Ularga 
treponemalarning 
chidamliligi 
rivojlanganligi 
qayd 
etilmagan. 
Benzilpenitsillinning dori vositalari zaxmning hammma bosqichlar(davrlari)da 
ham samarador. Ularning dozasi va qo‘llash davomiyligi xastalikning shakli va 
bosqichiga qarab belgilanadi.Benzilpenitsillinlarni ko‘tara olmaganda (masalan, 
allergik reaksiyalar bilan bog‘liq holatlarda) zaxmni davolash uchun boshqa 

---

- 884 -
antibiotiklar – tetratsiklinlar, eritromitsinlar, azitromitsin, seftrioksonlarni qo‘llash 
mumkin. 
Ammo 
ular 
samaradorliligi 
bo‘yicha 
benzilpenitsillinlardan 
kuchsizdirlar.Antibiotiklardan tashqari zaxmni davolashda vismut dori vositalarini 
qo‘llashadi. Jumladan 
biyoxinol
(yod vismut xininning neytral shaftoli moyida 8% 
aralashmasi) va 
bismoverol
(monovismut sharob kislotasining asosli vismut 
tuzining neytrallangan shaftoli moyidagi aralashmasi). Antibiotiklardan farqli 
o‘laroq, vismut dori vositalarining ta'sir spektri zaxm qo‘zg‘otuvchisi bilan 
cheklanadi. Faolliklari bo‘yicha benzilpenitsillindan kuchsizdirlar. Ularning 
treponemastatik ta'sirini sulfilgidril guruh tutgan fermentlar faolligini susayishi 
bilan bog‘lashadi. Dori vositalarning shifobaxsh ta'siri benzilpenitsillinlarnikiga 
nisbatan ancha sekin rivojlanadi. MITdan vismut dori vositalari so‘rilmagani 
uchun ularni mushak ichiga kiritiladi. Asosan buyrak orqali peshob tarkibida, 
hamda kam miqdorda, ichak va ter bezlari orqali ajraladi. Vismut dori vositalarini 
zaxmning hamma shaklida qo‘llashadi. Noxush ta'sirotlar nisbatan kam kuzatiladi. 
Ushbu dori vositalarga xos bo‘lgan noxush o‘zgarishlar bu tishning emal qismida 
milkni qirg‘og‘i bo‘ylab qora dog‘ning hosil bo‘lishi hisoblanadi. Gingivit
1
, 
stomatit
2
, kolit, diareya, dermatit rivojlanishi mumkin. Buyrak va jigarni 
shikastlashi kamdan-kam kuzatiladi. Vismut dori vositalarini qo‘llaganda og‘iz 
bo‘shlig‘i shilliq qavatining holati, buyrak va jigar faoliyatlarini kuzatish 
lozim.Zaxmning kech bosqichlarida gummalarni so‘rilib ketishini tezlashtirish 
uchun yod birikmalari (kaliy yodid) qo‘llaniladi. 
Dori vositalar 
Nomi 
Kattalar 
uchun 
o‘rtacha 
terapevtik 
doza kiritish yo‘li 
Chiqarish shakli 
Biyoxinol-
Biiochinolum
Mushak ichiga 2 ml (2-
3 kunda 1 marta) 
100 ml flakonlarda 
Bismoverol-
Bismoverolum 
Mushak ichiga 1,5 ml 
(1 haftada 2 marta) 
100 ml flakonlarda