О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

12-жадвал 
Материал харажатларнинг режа ва
ҳақиқатда сарфланиши таҳлили 
Материал 
тури 
Режа 
Ҳақиқатда 
Сарф 
миқдори (т) 
Материалбир
лиги баҳоси 
(сўм) 
Сумма 
(минг 
сўм) 
Сарф 
миқдори (т) 
Материал 
бирлиги 
баҳоси 
Сумма 
(минг 
сўм) 
Пўлат 
1200 
120,0 
144,0 
1300 
125,0 
162,5 
Чўян 
1020 
150,0 
153,0 
1200 
165,0 
198,0 
Жами 
Х 
х 
297,0 
Х 
Х 
360,5 
 
Маҳсулотни ишлаб чиқариш учун сарфланган материаллар харажати режага нисбатан 
63,5 минг сўмга ортган. Шундан 39,0 минг сўми материаллар баҳосининг ортиши эвазига, 
қолган 24,5 минг сўми эса сарф меъёрига риоя қилмаслик туфайли юз берган. Материаллар 
баҳоси пўлат бўйича 6,5 минг сўмга, чўян бўйича 18,0 минг сўмга ортган. Сарф меъёри 
ўзгариши таъсири пўлат бўйича +12,0 минг сўмга, чўян бўйича +27,0 минг сўмни ташкил 
қилган (13- жадвалга). 
Таҳлил давомида, албатта, материаллар сарфининг ўзгариш сабаблари, дастгоҳларнинг 
техник жиҳатдан носозлиги, хом-ашё сифати, ишчиларнинг малакаси, хом-ашё етказиб 
берувчиларнинг узоқ ва яқинлиги, юк ташиш, давлат томонидан материаллар нархини 
белгилашдаги ўзгартиришлар ва бошқа сабабларга аҳамият берилади. 
 
 
 
 
112 
113 

---

Кредит-"Капитал қўйилмалар" ёки, 
Жиҳозларни монтаж қилиш харажатлари бўйича: 
Дебет-"Капитал қўйилмалар" 
Кредит-«Материаллар, мол етказиб берувчилар, ходимлар билан иш ҳақи бўйича 
ҳисоб-китоблар, иш хақидан ажратмалар». 
Асосий воситаларнинг фойдаланиш жойи ва моддий жавобгар шахслар бўйича 
аналитик ҳисобини таъминлаш учун асосий воситаларнинг ички жойи ўзгариши АВ-2 сон 
шакли бўйича АВ-13-сон шаклдаги инвентарь рўйхатида тегишли ёзувлар қайд этилади. 
Асосий воситалар сотиб олинганда давлат корхоналаридан ва хусусий корхоналардан, 
аҳолидан шартномага асосан келишилган баҳоларда қабул қилинади. Асосий воситалар 
хўжаликнинг ўз малағлари ҳисобидан олинса, бунда бухгалтерия ҳисобининг счётларида 
қуйидагича акс эттирилганлиги аниқланади.