О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

 
11-жадвал 
Ишлаб чиқариш харажатларининг иқтисодий элементлар ва моддалар бўйича 
туркумланиши 
Иқтисодий элементлар бўйича 
Моддалар бўйича 
1 
2 
Ишлаб чиқариш ҳарактеридаги 
бевосита ва билвосита моддий 
харажатлар 
Хом-ашё, ёқилғи, электр қуввати, эҳтиёт 
қисмлар, идишлар ва ҳ.з. 
Ишлаб чиқариш ҳарактеридаги 
бевосита ва билвосита меҳнат ҳақи 
харажатлари 
Асосий иш ҳақи, қўшимча иш ҳақи, иш ҳақига 
устамалар 
Ишлаб чиқаришга таалуқли меҳнат 
ҳақидан ажратмалар 
Ижтимоий таъминот бўлимига, меҳнат 
биржасига, касаба уюшмасига 
Асосий воситалар ва номоддий 
активлар амортизацияси, эскириш 
харажатлари 
Асосий воситаларнинг эскириши, номоддий 
активларнинг эскириши, асосий ва номоддий 
активлар ижара хақлари 
Ишлаб чиқариш ҳарактеридаги бошқа 
харажатлар 
Турли ишлар ва хизматлар, солиқлар, 
йиғимлар 
Бир сўмлик маҳсулот ҳажмига тўғри келадиган ишлаб чиқариш харажатлари ва 
уларнинг ҳар бир харажат элементи бўйича ўрганилиши ҳам харажатларни мақсадли 
бошқаришда муҳим йўналишлардан бири ҳисобланади. Бир сўмлик маҳсулотга тўғри 
келадиган ишлаб чиқариш харажатлари корхона асосий фаолиятининг самарадорлигини 
ҳарактерловчи муҳим кўрсаткичдир. Ушбу кўрсаткични айрим тур харажат элементлари 
бўйича ҳам ўрганиш мумкин. Масалан, бир сўмлик маҳсулотга тўғри келадиган ишлаб 
чиқариш ҳарактеридаги меҳнат ҳақи харажатлари ва ҳ.з. 
Бир сўмлик маҳсулотга тўғри келадиган харажат кўрсаткичини қуйидаги 
боғланишларда аниқлаш мумкин: 
Бир сўмлик маҳсулотга тўғри келадиган харажат = маҳсулот (бажарилган иш, 
кўрсатилган хизмат)ларни ишлаб чиқариш харажатлари (таннархи): маҳсулот (иш 
бажариш, хизмат кўрсатиш) ҳажми қ моддий харажатлар : маҳсулот ҳажми + иш ҳақи