Vrach nazorati fani bo’yicha o’zlashtiradigan

Mehnat  bilan  davolash.  Bemorning  emotsional  ruhiy  holatlariga  oid 
savollarni hal qilish uchun qo’llaniladi. Mehnat bilan davolash shifoxona va uy 
sharoitlarida 
olib 
boriladi. 
Shifoxonada, 
ayniqsa 
asab 
kasalliklari, 
travmatologiya,  revmatologiya  va  boshqa  bo’limlarda  muhim  ahamiyatga  ega. 
Asab  kasalliklari  bo’limida  bemorlarning  o’ziga-o’zi  xizmatini  tiklash, 
travmatologiyada  –  mehnat  stendlaridan  foydalanib,  bemorni  hayot  faoliyatida 
zarur  mehnat-larga  o’rgatish.  Uy  sharoitida  meva  va  sabzavotlarni  tozalash, 
xamirli  ovqat  qilish,  tugish,  bichish  mashqlari,  bog’  va  polizlarda  me’yorli 
ishlash. 
Shifobaxsh jismoniy tarbiya shakllari.  
ShJT shakllari ikki guruhga bo’linib o’rganiladi. 
1. Shifoxonada qo’llaniladigan ShJT shakllari:  
- ertalabki badan tarbiya – 15-20 daqiqa davomida bajariladi, qo’llashdan 
maqsad  organizmning  umumiy  tonusini  ko’tarish,  tetiklashtirish.  Shakl  yakka, 
kichik guruh, guruh holida o’tkaziladi; 
-  shifobaxsh  gimnastika  muolajasi  –  shifoxonada  o’tkziladigan 
shakllarning asosiysi bo’lib hisoblanadi. Muolaja 3 qismdan iboratdir, ya’ni: 

---

 
152 
- kirish qismi, bunda organizm asosiy yuklamani bajarishga tayyorlanadi. 
Birinchi  qismda  yengil  mashqlar  berilib,  umumiy  vaqtning  15-25%  ni  tashkil 
etadi; 
-  asosiy  qismi,  bunda  organizmga  asosiy  mashqlar  beriladi  va  uning 
jismoniy  yuklamaga  moslashishi  amalga  oshiriladi.  Mashqlar, yuklamalar  asta-
sekin o’sib boradi, avvaliga umumiy vaqtning 50%, keyinchalik 70% ajratiladi;  
-  yakuniy  qismi  –  bunda  organizmga  yengil,  bo’shashtiruvchi  mashqlar 
beriladi,  organizmning  dastlabki  holatiga  qaytishi  ta’minlanadi.  Avvaliga 
umumiy vaqtning 25%, keyinchalik 15% ajratiladi. 
Shifobaxsh  gimnastika  muolajasini  amalga  oshirish  uchun  har  bir  tizim 
kasalligiga, har bir kasallikka alohida gimnastik mashqlar kompleksi tuziladi va 
yakka, kichik guruh, guruh holida o’tkaziladi; 
-  bemorlarga  beriladigan  individual  topshiriqlar  bemorlarga  kasalligini 
bilgan  holda  shifokor  yoki  uslubchi  tomonidan  individul  bajarishi  uchun 
mashqlar  beriladi.  Masalan:  nafas  a’zolari  kasalligida  –  drenajlovchi  dastlabki 
holatlarda mashqlar bajarish, maxsus tovushli nafas mashqlari va h.z.; 
-  me’yorli  yurish  –  bu  shakl  yurak-qon  tomir  tizimi,  nafas  a’zolari, 
tayanch-harakat  apparati  kasalliklarida,  modda  almashinuvi  buzilishlarida 
qo’llaniladi.  Shakl  Shifobaxsh  shifokor  yoki  uslubchi  tomonidan  nazorat 
qilinadi.  Masalan:  miokardning  o’tkir  infarkti  –  bemorlar  me’yorli  yurishni 
palatada, so’ngra koridorda ma’lum masofalarni o’tish bilan amalga oshiradilar. 
2. Shifoxonadan tashqarida qo’llaniladigan SHJT shakllari: 
-terrenkur  –  har  xil  ko’tarilib  tushish  burchagiga,  masofa  uzunligiga  ega 
bo’lgan  maxsus  tayyorlangan  yo’lka.  Bu  shakl  asosan  sanatoriya-kurortlarda, 
dispanserlarda  qo’llaniladi.  Yurak-qon  tomir  kasalliklarida,  nafas  a’zolari, 
oshqozon-ichak  yo’li,  tayanch-harakat  apparati  kasalliklari  va  modda 
almashinuvi  buzilishi  bor  bemorlarga  tavsiya  etiladi.  Davolash  maqsadida 
buyurilishi uchun terrenkurning 4 ta yo’nalishi tavsiya etiladi, ular: 

---

 
153 
- 1-yo’nalish – ko’tarilish burchagi 4˚ dan oshmaydi, masofa uzunligi 500 
m; 
- 2-yo’nalish – ko’tarilish burchagi 5-10˚, masofa 1000 m gacha; 
- 3-yo’nalish – ko’tarilish burchagi 11-15˚, masofa 2000 m gacha; 
- 4-yo’nalish – ko’tarilish burchagi 16-20˚, masofa 3000-5000 m gacha. 
- sog’lomlashtiruvchi  yugurish me’yorli sur’atda yugurish uchun oyoqlar 
ma’lum balandlikka ko’tarilib yuguriladi; 
-  sayr  qilish,  ekskursiya  sog’lomlashtirish,  organizmni  mustahkamlash, 
chiniqtirish, emotsional tonusni tiklash maqsadida foydalaniladi; 
- yaqin turizm – asosan sanatoriya-kurortlarda, tog’li sharoitda qo’llanilib, 
bemorlarga  kuniga  ko’p  emas,  kam  emas  o’rta  hisobda  15  km  gacha  yurish 
tavsiya etiladi; 
-  o’yinli  darslar  –  shifoxonadan  tashqarida  o’yin  vositalaridan 
foydalangan  holda  o’yinli  darslar  amalga  oshiriladi.  Bu  bilan  bemorlar 
organizmini o’sib boruvchi jismoniy yuklamalarga moslashtirib boriladi. 
- ommaviy jismoniy tarbiyaviy chiqishlar.