V=k[A]a [B]

1.5. Gomogen kataliz
Gomogen kataliz katalizning bir turi sifatida. Reaksion sistemaga katalizator kiritilganda tasirlashayotgan moddalar bilan bir fazada turgan gomogen katalizatorni jarayonning faollanish energiyasi qiymatiga tasiri. Katalizator ishtirokidaga va katalizatorsiz kimyoviy reaksiyaning energetik diagrammasi. Gomogen katalizning asosiy holatlari.
Gomogen katalizda oraliq beqaror zarracha-erkin radikallar, karbokationlar, kation* radikallar, karboanionlar, anion-radikallar va ularning xossalari.
Gomogen –katalitik reaksiyalari uchun tezlik tenglamasi. (zarur bo‘lganda kvazistatsionar konsentratsiya asosida keltirib chiqarish).
Gomogen usulidagi katalitik oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining mexanizmi (umumiy sxemasi keltirilsin ) va qo‘llaniladigan katalizatorlar.
Kislota-asosli gomogen kataliz. Bu xildagi katalizda reaksiyalarning tasniflanishi:
a) spetsifik kislotali (katalizatorlar, mexanizmi. Misollar):
b) umumiy kislotali (katalizatorlar):
v) spetsifik asosli (katalizatorlar, mexanizmi, misollari):
g) umumiy asosli (qo‘llaniladigan katalizatorlar):
d) umumiy kislota-asosli (katalizatorlar, bir vaqtning o‘zida H⁺ va OH^- ionlari bilan amalga oshiriladigan, tasirlashuvchi moddaga nisbatan 1- tartibli gomogen katalitik reaksiyaning tezligini ifodalash).
J) elektrofil kataliz, benzolni alkillash va olefinlarni gidratlash reaksiyasi misolida ushbu xildagi gomogen katalizning mexanizmi.
Gaz fazadagi gomogen kataliz, uning o‘ziga xosligi, qo‘llaniladigan katalizatorlar. Gomogen kataliz asosida muhim organik va noorganik moddalarni sintez qilishda qo‘llanishga misollar.


1.6. Geterogen kataliz
Geterogen katalizatorlarning selektivligi (tanlab tasir etish). Selektivlik ko‘rinishi: individual, universal, guruhli. Keltirilgan selektivlik xillariga ega bo‘lgan katalizatorlarga (gomogen va geterogen) misollar keltiring. Katalizatorlar selektivligining amaliy ahamiyati. Kimyoviy jarayonlarning selektivligini hisoblash usullari, ishchi formulalar.
Katalizatorlarning faolligi va uni hisoblash. Bir xil reaksiya uchun har xil katalizatorlarning faolligini bilgan holda ularni taqqoslash uchun qanday qiymatlardan foydalanish kerak.
Geterogen katalizatorlarning unumdorligi, hisoblash formulasi.
Katalizatorlarning sochma hajmi va uni aniqlash usullari. Katalizatorlarning solishtirma sirti va uning qiymatiga tasir etuvchi omillar.
Promotorlar xaqida tushuncha. Promotorlarning tasnifi, ularning katalizatorlar faolligiga tasirining mexanizmi.
Keng tarqalgan kislota –asosli va oksidlanish-qaytarilish jarayonlari katalizatorlari uchun promotorlar.
Katalitik zaharlar, ularning turlari. Katalizatorlarning ingibirlanishi (qaytar va qaytmas) katalizatorlar. Zaharlanish egrisi. Katalizatorlarni regeneratsiyalash va ularning ahamiyati. Regeneratsiyalash usullari.
Geterogen katalizatorlarni tayyorlash haqida qisqacha malumot:
a) ishqorli usul (Reney va boshqa skleti katalizatorlarning olinishi):
b) shimdirish usuli:
v) cho‘ktirish usuli:
g) suyuqlantirish usuli (metall katalizatorlarni olish).