O‘z- o‘zini tekshirish uchun misol, masala va savollar 1. N2O5 ni parchalanish reaksiyasi quyidagi sxema asosida boradi.
N2O5 → NO2 +NO3 (1)
NO2 +NO3 →NO2 +O2 +NO (2)
NO3 Zarrachalari konsentratsiyasi statsionar bo‘lsa, N2O5ning sarflanish tezligi tenglamasini keltirib chiqaring.
2. Fosgen (СОСl2) hosil bo‘lishi quyidagi mexanizm asosida boradi:
Сl2 → 2Cl* (1).
2Cl* → Cl2 (2).
Cl*+CO→ COCl* (3).
COCl*→Cl*+CO (4).
COCl* +Cl2 →COCl2 + Cl* (5).
a) Cl* va COCl* konsentratsiyalari uchun statsionar holat tamoyilidan foydalanib, keltirilgan mexanizm asosida fosgen hosil bo‘lish tezligining tenglamasini chiqaring.
б) Н2+ I2 = 2НI reaksiya 1967 yilgacha keltirilgan tenglama asosida boradi deb etirof etilgan keyinchalik esa quyidagi mexanizm asosida borishi ko‘rsatildi.
I2 → 2I (1)
2I → I2 (2)
2I + H2 → 2HI (3)
I- zarracha uchun statsionar konsentratsiyalar tamoillni qo‘llagan holda, taklif etilgan mexenizm asosida HI ni hosil bo‘lishi tezligi tenglamasini keltirib chiqaring.
7. Atsetaldegidni termik parchalanishi uchun quyidagi mexanizm taklif etilgan:
CH3CHO → *CH3 +CHO (1)
*CH3 + CH3CHO → CH4 + *CH2CHO (2)
*CH2CHO → CO + *CH3 (3)
*CH3 + *CH3 → C2H6 (4)
CH4 hosil bo‘lishini kinetik tenglamasini chiqaring.
8. SiH4 parchalanish reaksiyasi o‘rganilganda quyidagicha mexanizm taklif etilgan:
SiH4 → SiH2 + H2 (1)
SiH2 → Si +H2 (limitlovchi bosqich) (2)
SiH2 + H2 → SiH2 (3)
Statsionar konsentratsiyalar tamoyili qo‘llangan holda SiH4 sarflanishning kinetik tenglamasini chiqaring.
9. Xloretanni gaz fazasida harorat tasirida parchalanish reaksiyasi uchun quyidagi sxema taklif etilgan:
C2H4Cl2 → *C2H4Cl + Cl* (1)
Cl* + C2H4Cl2 → *C2H3Cl2 + HCl (2)
*C2H3Cl2 → C2H3Cl2 + Cl* (3)
*C2H3Cl2 + devor → (C2H3Cl2) adsorbsiyalangan (4)
Statsionar konsentratsiyalar usulini qo‘llanilgan holda sxema asosida dixloretanni sarflanish tezligi tenglamasini chiqaring.
10. Statsionar konsentratsiyalar usulini qo‘llagan holda, quyidagi mexanizm asosida boradigan
А + К → АК
АК+В → (АВ) К
АВ(К) → С+К (limitlovchi bosqich)
Gomogen-katalitik reaksiyalar uchun kinetik tenglamani keltirib chiqaring:
А + В +К = С + К (К-katalizator)
11. NO2Cl→ NO2+ 1/2 Cl2 reaksiya uchun quyidagi mexanizm taklif etilgan:
NO2Cl→ NO2+ Cl* (1)
Clº + NO2Cl → NO2 + Cl2 (2)
Statsionar konsentratsiyalar usulini qo‘llagan holda NO2Cl parchalanishining tezlik tenglamasini keltirib chiqaring.
12. Tajribaning ayrim sharoitlarida atsetaldegidni parchalanishi quyidagi sxema asosida boradi:
CH3CHO → ĊH3 +ĊHO (1)
ĊH3 + CH3CHO → CH4 + CH3ĊO (2)
CH3ĊO→ ĊH3 + CO (3)
2CH3ĊO → CH3COCOCH3 (4)
Statsionar konsentratsiya usulida (atsetaldegid konsentratsiyasini o‘zgarishi bo‘yicha berilgan reaksiyaning kinetik tenglamasini keltirib chiqaring.
13. Vodorod bromidning 2000 -3000 S haroratda hosil bo‘lishi quyidagi sxema bo‘yicha boradi.
Br2 → 2B͘ (1)
Bṙ+H2 → HBr + H͘ (2)
H͘ + Br2 → HBr +B͘r (3)
H͘+HBr → H2 +Bṙ (4)
2Br → Br2 (5)
Statsionar konsentratsiyalar tamoyilini qo‘llab vodorod bromid hosil bo‘lishining kinetik tenglamasini keltiring.
14. Gaz holatdagi N2O5 ning termik parchalanishi quyidagi mexanizm asosida boradi:
N2O5 NO2 +NO3 (1)
NO2 + NO3 N2O5 (2)
NO2 +NO3 NO2 + NO +O2 (3)
NO +N2O5 3NO3 (4)
Ctatsionar konsentratsiyalar usulini NO3 va NO zarrachalariga qo‘llab keltirilgan mexanizm asosida reaksiyaning (N2O5 parchalanishi asosida) tezlik tenglamasini keltiring.
11. Nitrat kislotani parchalanishini quyidagi mexanizm asosida boradi:
HNO3 HO* +NO*2 (1)
HO* + NO2* HNO3 (2)
HO + HNO3 H2O +NO3* (3)
а) ОН ̅ ionlarining konsentratsiyasi o‘zgarmas bo‘lsa, keltirilgan mexanizm asosida nitrat kislota parchanishi reaksiyasi tezligining ifodasini keltirib chiqaring:
б) NO2 ning sarflanishi tez boradi. Bunda (a) holat uchun chiqarilgan kinetik tenglama qanday o‘zgaradi?
16. Ozonning termik parchalanish mexanizmi quyidagicha:
Statsionar konsentratsiyalar usuli yordamida k1, k2 va k3, tezlik doimiyliklarini hamda О2 va О3 konsentratsiyalarini o‘z ichiga olgan ozonni parchalanish tezligining tenglamasini keltiring.